Тыва национальнай бибилэтиэкэтигэр – “Мэҥэ тойук”
Тыва Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтэ А.С. Пушкин аатын сүгэр. Бу бибилэтиэкэ пуондата “Мэҥэ тойук” кинигэнэн хаҥаата.
«Мэҥэ тойук» диэн кыргыыс, алтаай, баскыыр, тыбаа норуоттарын эпостарын сахалыы тылбааһын хомуурунньуга буолар. Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков түмэн оҥорбута. Кини “Аан дойду норуоттарын эпостара” норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация вице-президенэ уонна Олоҥхо 10 сылын тэрийэр национальнай кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ буолан, эпическэй айымньылар нөҥүө норуоттары сомоҕолуур соруктаах үтүмэн үлэни киэҥ далааһыннаахтык ыытар. Ол курдук, 2010 сыллаахха “Бичик” (билиҥҥи “Айар”) кинигэ кыһатын иһинэн “Аан дойду норуоттарын эпическэй пааматынньыктара” диэн сиэрийэни олохтообута. Ити сиэрийэн 2014 с. киргиистэр “Манаас”, 2017 с. алтаайдар “Маадай Хара”, 2019 с. баскыырдар “Ураал Баатыр”, 2021 с. тыбаалар “Кунан Хара” эпостара сахалыы тылбаастанан бэчээттэммиттэрэ.
“Манааһы” сахалыы саҥардыыга п.н.к. Тамара Петрова, «Күрүлгэн» литературнай альманах редактора Афанасий Гуринов-Арчылан, Сунтаар улууһун Кутана фольклорнай-литературнай музей-дьиэтин үлэһитэ Трофим Кириллин үлэлэспиттэрэ. “Маадай Хараны” Ю.В. Васильев-Дьаргыстай тылбаастаан саҕалаабытын, ХИФУ Арассыыйа Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын институтун тылбааска салаата ситэрбитэ. Балар өссө “Ураал Баатырга” үлэлэспиттэрэ.
Билигин хакаастар эпостарын сахалыы тылбаастыы сылдьаллар. Казахтар эпостарын тылбаастыырга олук ууруллубут.
Александр Николаевич хас биирдии тиэкиһи сыныйан көрөрүн, хонтуруоллуурун таһынан, кини өссө бэртээхэй тылбаасчыт. “Кунан Хараны” М.Б. Кунгаа подстрочнигыттан бэйэтэ тылбаастаабыта.
Оттон бу «Мэҥэ тойугу» кини «Аан дойду норуоттарын эпостара» норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциацияны төрүттээбит доҕоро Бексултан Жакиев кэриэһигэр анаан таһааттарда. Жакиев көмөтүнэн Бишкек куорат килбэйэр киинигэр Максим Аммосовка пааматынньык туруорбуттара.
Билигин аны Тыбаатааҕы доҕоро, Үрдүкү Хурал (тыбаалар парламеннарын) бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Амир Донгакович Орус Оол, Александр Николаевич көрдөһүүтүнэн, Тыва национальнай бибилэтиэкэтигэр «Мэҥэ тойук» кинигэлэри туттарда. Бу хомуурунньугу ааҕан, түүр тыллаах уруулуу омуктар биир төрүттээх буолалларын өйдүөхтэрэ, доҕордуу сыһыаммыт өссө күүһүрүө этэ.