События / Бэлиэ түгэннэр

Нам улууһун П.П.Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатынан Олоҥхо дьиэтин дириэктэрэ Вера Васильевна Колпашникова сахалыы таҥастарын кэллиэксийэтин көрүҥ. Вера Васильевна «Мин сахалыы таҥаһы сайын буоллун, кыһын буоллун, күн аайы кэтэбин», -диэн кэпсиир. Биһиги анал бырааһынньыктарга, үбүлүөйдэргэ эрэ сахалыы таҥнабыт. Онон Вера Васильевна холобурун батыһан, сахалыы күн аайы таҥнарга кыһаллыаҕыҥ!

Д.Ф. Ходулов аатынан норуодунай тыйаатыр 60-с үбүлүөйдээх театральнай сезонун түмүктүүр тэрээһиҥҥэ «Аан Дархан этээччи», «Олоҥхо-баттл» кыайыылааҕа Станислав Иванов бэйэтэ айбыт «ХОРСУН ХООДУОТ ХАТАН БООТУР» олоҥхотунан испэктээк премьерата буолар. ⚜️Туруорааччы-режиссер — Данил ОСИПОВ;⚜️Көстүүм — Мария СОЛОВЬЕВА, Татьяна СЛЕПЦОВА, Вероника БЫГАНОВА;⚜️Худуоһунньук — Валерий ЭВЕРСТОВ;⚜️Музыка — Алексей ЕФИМОВ. Киирии билиэт сыаната:Оскуола оҕолоругар — *200 солк.*  _(каассаҕа эрэ атыыланар)_Оскуола […]

Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Бүлүү улууһун уонна Чочу нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, алгысчыт, Ийэ олоҥхоһут, тойуксут, үҥкүү тылын этээччи, норуот ырыаһыта, хомусчут, уһуйааччы, Чочутааҕы норуот тыйаатырын режиссера Семен Иннокентьевич Иванов – Чочу Сэмэнэ төрөөбүтэ 90 сылыгар анаан ”Сүдү киһиэхэ сүгүрүйэбит” норуот тыйаатырдарын икки ардыларыгар олоҥхону туруорууга өрөспүүбүлүкэтээҕи күөн-күрэс муус устар 13 күнүгэр буолан ааста. Күрэххэ […]

Амма култууратын эйгэтигэр кэнники уонча сылга саамай күүтүүлээх, кэтэһиилээх, долгутуулаах тэрээһининэн бэс ыйын 19-21 күннэригэр ыһыллар Олоҥхо ыһыаҕа буолар. Онно бэлэмнэнии үлэ бары хайысхаларынан олус тэтимнээхтик, күннэтэ барар. Биир сүрүн болҕомто тутууга ууруллар. И.А. Швердин аатынан Амматааҕы култуура уонна сынньалаҥ пааркатыгар уопсайа 19 саҥа эбийиэк үлэҕэ киириэхтээх. Уопсайа 123 мөл. солк. тахса суумалаах тутуу хаамыытын […]

С большим триумфом завершились Дни Якутии в Казахстане! Завершающим мероприятием стал показ оперы-балета «Ньургун Боотур» на сцене Казахского национального театра оперы и балета им. Абая в Алматы. Для жителей и гостей Казахстана была также представлена обширная культурная программа мероприятий, среди них выступления ансамбля «Виртуозы Якутии», показы спектакля-олонхо «Кыыс Дэбилийэ», современных балетов «Геометрия движения» и «Сияющий […]

Казахстан Өрөспүүбүлүкэтин Алматы куоратыгар ыытыллыбыт Саха сирин күннэрин бырагырааматыгар Амма, Уус Алдан, Нам, Мэҥэ Хаҥалас, Үөһээ Бүлүү, Сунтаар улуустарыттан Олоҥхо дьиэлэрин үлэһиттэрэ, олоҥхону толорооччулар, оһуокайдьыттар, алгысчыттар, норуот маастардара кыттыыны ыллылар. Муус устар 21 күнүгэр Алматы куоракка Ыхлас аатынан муусука үстүрүмүөннэрин түмэлигэр «Аан дойду эпостара ‒ Казахстаҥҥа» көрсүһүүлэрэ ыытылынна. Тэрээһини биир дойдулаахпыт Спиридон Григорьев-Илгэлээх Испиридиэн сахалыы […]

Амма бибилэтиэкэрдэрэ сыллата ааҕааччыларга хатыламмат «киэһэлэри» тэрийэллэр «Библионочь» диэн бибилэтиэкэ үлэтин атын халыыбынан көрдөрөр Бүтүн Арассыыйатааҕы тэрээһин ыытыллыбыта 12-с сыла буолла. Аахсыйа сыллата кэҥээн, дьон сэҥээриитин ылан, ааҕааччылар биир кэтэһэр күннэригэр кубулуйда. Күннүк Уурастыырап аатынан Амматааҕы кииннэммит бибилэтиэкэ кэлэктиибэ быйыл даҕаны дьон эрэлин түһэн биэрбэтэ — «Библионочь» киэһэ хойукка диэри бииртэн биир интэриэһинэй бырагырааманан кэлбит […]

Казахстаҥҥа Саха Өрөспүүбүлүкэтин күннэрэ муус устар 18-24 күннэригэр буола турар. Бү күннэргэ дэлэгээссийэ Астана, Алматы, Петропавловскай куораттарынан саха култууратын үгэстэрин көрдөрөллөр. Бэлиэтээн эттэххэ, биир ситимҥэ киирбит өрөспүүбүлүкэ Олоҥхотун дьиэлэрин үлэһиттэрэ тас дойдуга аан маҥнайгытларын айаннаатылар. Сунтаартан С.А. Зверев-Кыыл Уолун аатынан Норуот айымньытын кииниттэн дириэктэр Алексей Дмитрьевич Седалищев, фольклорга исписэлииһэ Туяра Аркадьевна Алексеева, В.С. Николаев аатынан […]

Итинник диэн илдьит социальнай ситиминэн тарҕанна. Видеотун арыйан көрбүтүм — улахан киһи сахалыы хомуһуолун кэтэн олорон олоҥхолуур оҕо эбит. Аата Сайдам Алексеев диэн. Үс саастаах. Уус Алдан улууһун Тумулугар олорор эбит. Кинини ким да анаан үөрэппэтэх. Бэйэтэ ютубу көрөн үтүктэр эбит. Аны оонньууругар ойуун уонна алгысчыт буолар үһү. Чороону кытыйаны сэҥээрэр, онон балаҕан туттарар эбит. […]

Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка бүлүүлэр норуот күүһүнэн турбут «Ньургун Боотур» операны Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырын үрдүк сыанатыгар көрдөрбүт эбит буоллахтарына, ыраах Казахстан Астана куоратын 700-тэн тахса миэстэлээх «Астана Балет» тыйаатырыгар Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырын 200-чэкэ артыыһа кыттыылаах “Ньургун Боотур” операны нууччалыы тылбааһынан көрдүлэр. 1940, 1947, 1957 «Ньургун Боотур» ( […]

Казахстаҥҥа Саха Сирин күннэрин чэрчитинэн Астанаҕа К.Куанышбаев аатынан музыкальнай-драматическай тыйаатырга Олоҥхо тыйаатыра Н.П. Бурнашев-Боодьоҕос «Кыыс Дэбилийэ» олоҥхотун көрдөрдө. «Бүгүн Казахстан национальнай түмэлигэр норуот прикладной ускуустубатын быыстапкатын аһыллыыта буолбута.  Саала иһэ тобус-толору, ол аата биһиги өрөспүүбүлүкэбит култууратын, саха норуотун туһунан интэриэс баарын туоһулуур. Өссө сэбиэскэй кэм саҕаттан биһиги култуурабыт диэйэтэллэрэ, ааттаах-суоллаах артыыстар кэлэн, Саха сирин ускуустубатын, […]

Арассыыйаҕа — Дьиэ кэргэн, Саха сиригэр — Оҕо саас уонна Сунтаар улууһугар Аҕам саастаахтарга ытыктабыл сылынан “Оҕо уонна олоҥхо үөрэҕэ” улуустааҕы сэминээр-практикум ыытылынна. Бу сэминээр Сунтаардааҕы 3№-дээх оскуолаҕа “Оҕо уонна олоҥхо” бырайыак чэрчитинэн, тыйаатыр эйгэтигэр олоҥхо ырыатыгар-тойугар олоҕуран буолла. Бырайыак ааптара Туяра Алексеева, С.А.Зверев-Кыыл Уолун аатынан УНАК сүрүннүүр исписэлииһэ, эбии үөрэхтээһин уһуйааччыта, Өрөспүблүкэтээҕи, улуустааҕы тойук, […]

2022 сыллаахха САССР 100, итиэннэ композитор Марк Жирков төрөөбүтэ 130 сылларынан бүлүүлэр, сыанаҕа оонньоммотоҕо 75 сыл буолбут “Сыгый Кырынаастыыр” операны толору туруоран, Москубаҕа тиийэ көрдөрбүттэрэ. Норуот күүһүнэн турбут испэктээк бэркэ табыллан, онтон кынаттанан, аны “Ньургун Боотур” олоҥхону ылсарга соруммуттара. Өскөтүн “Сыгый Кырынаастыырга”  үлэлэспит, оонньообут дьон ахсаана  быһа холуйан 150-ча эбит буоллаҕына, бу “Ньургун Боотурга” 200-чэкэ киһи […]

Быйыл Амма улууһугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии үлэтэ бары хайысхаларынан тэтимнээхтик бара турар. Бу күннэргэ СӨ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Афанасий Ноев Олоҥхо ыһыаҕын режиссерскай туруорар  бөлөҕүн  мунньан,  өрөспүүбүлүкэтээҕи суолталаах тэрээһин аһыллыытыгар сыһыаннаах сүбэ мунньаҕы тэрийэн ыытта. Амма муниципальнай оройуонун дьаһалтатын ТГ-ханаала иһитиннэрбитинэн, Олоҥхо ыһыаҕын тэрийээччилэрин  сүрүн соруктара — хаалбыт кылгас кэмҥэ бэлэмнэнии үлэтин сүрүн […]

Ытыктабыллаах эдэр дьоммут, төрөппүттэр, уһуйааччылар, төрүт үгэһи сэҥээрээччилэр! Дьокуускай куорат «Арчы дьиэтэ» култуура духуобунай киинэ, Дьокуускай куорат «Айыы итэҕэлэ» олохтоох итэҕэл тэрилтэтэ «МУУС УСТАР — КЭРЭНИ, ТАПТАЛЫ ТҮСТҮҮР АЙЫЫҺЫТ ЫЙА» диэн сэһэҥҥэ ыҥыраллар. Сэһэннэри ыыталлар:«‘АЙЫЫҺЫТ ҮӨРЭҔЭ» — Попова Г.С.- Санаайа, педагогическай билим кандидата, культуролог.«ЫАЛ БАРҔАТА» — олоҥхоһут, алгысчыт П.М. Тихонов-Тэрчи,«АЙЫЫҺЫТ ЫЙЫН ТУОМНАРА» — Нам улууһун […]

Оҕо ааҕар киинигэр Олоҥхо тыйаатырын артыыһа Василина Баланова кырачааннарга олоҥхо туһунан кэпсээтэ, тутулун, сүрүн идиэйэтин, ис хоһоонун, суолтатын, дьоруойдарын туһунан оҕоҕо олус тиийимтиэтик быһааран биэрдэ. Кини төрөөбүт тыл киһиэхэ оруолун, сабыдыалын, кэскилин туһунан санааларын үллэһиннэ. Тылын билбэт киһи хайдах буоларын холобурдарга тирэҕирэн өйдөттө. Сахалыы саҥара сатыылларыгар уонна Олоҥхо тыйаатырын туруорууларыгар сылдьалларыгар ыҥырда. Көрсүһүү түмүгэр олоҥхо […]

Саха ырыатын-тойугун, үҥкүүтүн-битиитин, оһуокайын ХХ үйэҕэ киэҥник тарҕаппыт, саҥа кэмҥэ сүтэн хаалбатыгар сүҥкэн кылаатын киллэрбит   С.А. Зверев-Кыыл Уола төрөөбүтэ 125 сылы көрсө, сунтаардар «Тоҕус оһуордаах түһүлгэ» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот уус-уран айымньытын күрэһин Дьокуускай куоракка муус устар 9-10 күннэригэр үрдүк таһымнаахтык ыыттылар. Күрэс Кыыл Уолун тоҕус дьоҕурун билиһиннэрэр түһүлгэлэринэн хайысхаланан барда: “Тойон ымыйа тула мустан” – […]

В Вилюйске во Дворце культуры с большим успехом прошла премьера героической оперы-олонхо «Ньургун Боотур». Первая национальная якутская опера была создана композитором Марком Жиркова и Генрихом Литинским. Масштабное произведение впервые поставлено силами художественной самодеятельности Вилюйского района, земляками Марка Жиркова. Это второй случай, когда постановка произведения классического искусства осуществляется народным коллективом. В 2022 году также на вилюйской […]

2023 сылга Олоҥхо дьиэлэрин ситимнэрин сайыннарыыга эрэгийиэн бүддьүөтүттэн  50 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүтэ. Онон айар бырайыактары олоххо киллэриигэ уонна матырыйаалынай-тиэхиньиичэскэй баазаны тупсарыыга Олоҥхо уон дьиэтэ субсидия ылбыта.  Өрөспүүбүлүкэ уон улууһун Олоҥхотун дьиэтэ бу үбү олоҥхо матыыбынан испэктээктэри туруорарга, култуура-маассабай тэрээһинэригэр, аппаратуура атыылаһарга, көстүүмнэри тигэргэ туһанар кыахтаммыта. Олоҥхо кииннэрэ  өрөспүүбүлүкэ бары кэриэтэ улуустарыгар сыыйа-баайа аһыллаллар. Кииннэр матырыйаалынайа […]

Сергей Афанасьевич Зверев-Кыыл Уолун сүдү талааныгар сүгүрүйэн, 125 үбүлүөйдээх сылын көрсө, «ТОҔУС ОҺУОРДААХ ТҮҺҮЛГЭ» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот уус-уран айымньытын күрэһэ Дьокуускай куоракка муус устар 9-10 күннэригэр ыытыллар. Сунтаар улууһугар 2018 сылтан муус устар 9 күнүгэр улуу ырыаһыт, оһуохайдьыт, үҥкүүһүт Сергей Зверев-Кыыл Уолун күнэ бэлиэтэнэр. Бу кини төрөөбүт бэлиэ күнэ буолбатах, аар тайҕа ырыаһыта бастакы улахан […]

“Айыллык” норуот айымньытын дьиэтигэр М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Олоҥхону чинчийэр билим үнүстүтүүтүн “Лингвофольклористика” салаатын салайааччыта, филология билимин хандьытаата Юрий Борисов ыалдьыттаата. Амма улууһугар XVII төгүлүн ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын көрсө, эдэр олоҥхоһут  “Ааттаах олоҥхоһуттар аартыктарынан, ытык кырдьаҕастар ыллыктарынан” диэн бырайыагын чэрчитинэн, былыргылыы нэһилиэктэринэн кэрийэ сылдьан, олоҥхо киэһэлэрин тэрийэр. Аны  оннук дьоро киэһэ  Сатаҕай түөлбэтигэр буолла. Былыр […]

Глава Якутии проверил ход строительства Арктического центра эпоса и искусств в столице республики. Работы на объекте идут полным ходом и согласно графику. Крупнейший на Дальнем Востоке культурный кластер начнет деятельность с 2025 года. «Могу сказать, что это будет уникальный, прекрасный объект. Как раз к началу игр «Дети Азии» фасад здания примет свой окончательный облик. Завершается […]

ХИФУ бэрэпиэссэрэ Галина Попова-Санаайа бырайыагынан ыытыллар “Куйуур олоҥхото” күөн күрэс быйыл Мэҥэ Хаҥалас улууһун I Тыыллыма нэһилиэгэр буолла. 18-35 диэри саастаах 12 толорооччу, араас улуустан тоҕуоруһа мустан, икки күн устата олоҥхолоон иһитиннэрдэ. Түмүккэ “Кылаан чыпчаал” үрдүк аатын Олоҥхо тыйаатырын артыыһа Гаврил Мэҥкээрэп ылла. Киниэхэ 80 тыһыынча солкуобай суумалаах сэртипикээт туттарылынна. Санатан эттэххэ, былырыын Уус Алдан […]

“Урут наар тура-тура, бары “Дьулуруйар Ньургун Боотуртан” быһа тардан ааҕар эбит буоллахтарына, кэлиҥҥи кэмҥэ репертуардара кэҥээн иһэрэ хайҕаллаах.  Ити сылын аайы олоҥхо кинигэлэрин бэчээттэтэн таһаартарарбыт үтүө түмүгэ: үйэтитии үлэтин көдьүүһэ көһүннэ”, — диэн этилиннэ кулун тутар 30 күнүгэр Дьокуускай куорат «Арчы дьиэтэ» култуура духуобунай киинигэр ыытыллыбыт “Уруйдан, улуу олоҥхобут” күрэс-бэстибээлгэ. Чахчыта да, быйыл түөлбэ олоҥхотун […]

М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Олоҥхону чинчийэр үнүстүүтэ «НОО! – олоҥхону олоҕурбут ньыманан толоруу холобурдара» мобильнай сыһыарыыны сүрэхтээтэ. Бу сыһыарыы саха улуу олоҥхотун тыыннаах дорҕооннорун киэҥ эйгэҕэ таһаарар, тарҕатар аналлаах оҥоһулунна. Барыта 33 олоҥхоһут 117 олоҥхотун ырыата уонна 56 олоҥхолорун сэһэнэ киирдэ. Ол иһигэр 120 сыл анараа өттүнээҕи, 1902, 1903 сыллардааҕы, сэдэх аудио-устуулар бааллар: Иван Петров […]

Олоҥхону үгэс быһыытынан биирдиилээн уонна куолаан толорууга өрөспүүбүлүкэтээҕи IX аһаҕас бэстибээл кулун тутар 30 күнүгэр Дьокуускай куорат «Арчы дьиэтэ» култуура духуобунайкиинигэр ыытыллар. Тэрийээччилэр: Бэстибээл тосхоло:10.00 ч. – Бэлиэтэнии.10.30 ч. – Бэстибээл үөрүүлээх арыллыыта, алгыс сиэрэ-туома.11.00 ч. – Олоҥхону чинчийээччи, Олоҥхо киинин салайааччыта, филологиябилимин хандьыдаата Агафия Еремеевна Захарованы эҕэрдэлээһин;

“Олоҥхонон сирдэтэн, олоҥхолоох айан” бырайыагынан Илиминиир нэһилиэгэр сырыттыбыт. Сунтаардааҕы С.А.Зверев-Кыыл Уолун аатынан Норуот айымньытын киинин үлэһиттэрэ Мария Афанасьевна Тараярова, Туяра Аркадьевна Алексеева  Илимниир ситэтэ суох орто оскуолатыгар “Олоҥхонон сирдэтэн, олоҥхолоох айан” бырайыагынан үөрэнээччилэри кытта  көрсүһүү  тэрийдилэр.   Көрсүһүүгэ 36 оҕо сырытта. Манна олоҥхо, оһуокай, тойук  туһунан өйдөбүллэринэн киирии тыллаах  олоҥхо истиитэ буолла.  Девид Васильев Сунтаардааҕы […]

Олоҥхо тыйаатыра уонна Олоҥхо научнай-чинчийэр үнүстүүт олоҥхону үөрэтиигэ туһалаах «Олоҥхо эйгэтин тиһигэ» диэн көмө ыйынньыгы бэлэмнээн таһаарда. Ыйынньык ааҕааччы киэҥ араҥатыгар – оҕо саадын иитээччилэригэр, учууталларга, олоҥхоҕо уһуйааччыларга, оскуола үөрэнээччилэригэр, орто анал уонна үрдүк үөрэх кыһаларын устудьуоннарыгар — ананар. Манна Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр олоҥхону харыстыырга, үөрэтэргэ, чинчийэргэ уонна тарҕатарга туһуламмыт олоҥхо эйгэтин тиһигин сырдатар кылгас иһитиннэриилэр […]

Презентация состоится 29 марта т.г. с 12.00 в НИИ Олонхо (ул. Кулаковского 42, Балаҕан 102 ауд.). Уникальность мобильного приложения – свободный доступ к фрагментам аудиозаписей выдающихся олонхосутов прошлого. В мобильном приложении представлены «живые» голоса легендарных олонхосутов — 1) центральной эпической традиции И.Г. Тимофеева-Теплоухова, Н.И. Степанова – Ноорой, П.П. Ядрихинского – Бэдьээлэ, У.Г. Нохсорова, В.Н. Попова […]

Кулун тутар 18-19 күннэригэр илин эҥээр улуустар эдэр учууталларыгар идэ таһымын  үрдэтэр, учуутал сыралаах үлэтигэр бэриниини, тапталы угуйар күөн күрэс  буолан ааста. Бастакы күн «Дьоһуннаах кэпсэтии», аһаҕас уруок, оттон иккис күҥҥэ маастар кылаас уонна «Тылы учууталга» диэн түһүмэхтэр буоллулар. Маастар кылааска учууталлар бэйэлэрин үлэлэригэр туттар, уратылаах, аныгылыы, билиҥҥи кэм үөрэнээччитигэр сөп түбэһэр бастыҥтан бастыҥ ньымаларын […]

Амма улууһугар икки күннээх «Олоҥхо ыһыаҕа: эпос, утум салҕаныыта, сайдар саҕахтар» өрөспүүбүлүкэтээҕи научнай-методическай кэмпириэнсийэ буолан ааста. Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии биир сүрүн тэрээһинин панельнай мунньаҕар кыттааччылар норуот тылынан уус-уран айымньытын тылы-өһүн, суолтататын, сайдыытын эрэ буолбакка, бэл диэтэр, физикаҕа, экэниэмикэҕэ сыһыанын ырыттылар. -Мин бу сыллар тухары элбэх кэмпириэнсийэлэргэ, научнай-чинчийэр ааҕыыларга кыттан, дьүүллүр сүбэҕэ даҕаны үлэлээн кэллэҕим. Онно  […]

Кулун тутар 22 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев 2026-2030 сылларга Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэн ыытыы туһунан дьаһалга илии баттаата. Ол  крудук, 2026 сылга Кэбээйигэ буолуоҕа, 2027 с. – Ленскэйгэ, 2028 с. – Томпоҕо, 2029 с. – Орто Халымаҕа, 2030 с. – Тааттаҕа. Быйыл бэс ыйын 19-21 күннэригэр Олоҥхо ыһыаҕа Аммаҕа ыһылларын билэҕит.

Олоҥхо ыһыаҕын көрсө ыытыллар научнай-практическай кэмпириэнсийэ биир сонун, хоммут уоһу өһүлэр тэрээһининэн тута хоһуйан олоҥхолооһун уонна ол кэнниттэн санаа атастаһар киэһэтэ буолла. Күрэххэ биэс кыттааччы киирдэ. Кинилэр ким хаһыс уочаратынан киирэригэр сэрэбиэй тартылар. Бу кэнниттэн дьүүллүүр сүбэ чилиэнэ, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Олоҥхо билим – чинчийэр институтун лингвофольклористика5а салаатын салайааччыта, тыл билимин кандидата Юрий Борисов тиэмэлэрин талалларыгар […]

«Олоҥхо ыһыаҕа Аммаҕа: эпос, утум салҕаныыта, сайдар саҕахтар» XIV научнай-практическай кэмпириэнсийэ  олуктарынан үлэтэ 15 хайысханан икки күнүн буола турар. Манна өрөспүүбүлүкэ араас улуустарыттан, куораттарыттан барыта 200-тэн тахса кыттааччы бииртэн биир интэриэһинэй, сонун тиэмэлэрдээх үлэлэрин кэпсииллэр, экспердэр иннилэригэр көмүскүүллэр. Икки күннээх олуктарынан үлэни наука дуоктардара, кандидаттара, доценнар, култуура, ускуустуба эйгэтин үлэһиттэрэ сыаналыыллар. Кыттыы тиэмэлэрэ даҕаны киэҥ. […]

Амматааҕы “Радуга” оҕону сайыннарар киин (салайааччы Конникова В.В., үөрэх-иитии чааһыгар салайааччы Левина В.И.) 65 сыллаах үбүлүөйүгэр уонна Аммаҕа Олоҥхо сылыгар аналлаах улуустааҕы “Олоҥхо кустуга – педагогическай олимп”  күрэҕи олус бэркэ тэрийэн ыыттылар. Тэрээһин Амма улууһугар  өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕа буолара 100 хонугар сөп түбэһиннэрэн олус сэргэхтик ааста. Бу күрэх сыалынан — соругунан олоҥхону киэҥ эйгэҕэ таһаарыы, […]

РФ норуодунай артыыһа Степанида Борисова уонна Арассыыйа ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ  Андрей Борисов төрүттээбит тыйаатырдарын үлэтэ ЮНЕСКО киһи аймах чулуу айымньыта диэн бигэргэппит култуурунай нэһилиэстибэтин — олоҥхону —   харыстааһыҥҥа , тарҕатыыга уонна үйэтитиигэ туһуланар. «Олоҥхо тыйаатыра испэктээктэргэ матырыйаал хомуйар соруктаах фольклор эспэдиисийэлэрин тэрийэр. Тыйаатыр репертуарыгар олоҥхо ис хоһоонунан уонна саха классиктарын айымньалырынан 30-тан тахса испэктээк турда. […]

СӨ үтүөлээх учуутала, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, “СӨ учууталларын учууталлара” бэлиэ хаһаайына, СӨ култууратын туйгуна, СӨ спордун бэтэрээнэ, «Урожай» уопсастыба бочуоттаах үлэһитэ, Кутана нэһилиэгин, Сунтаар улууһун бочуоттаах бэтэрээнэ, Ил Дархан стипендиата, олоҥхону толорооччу, Олоҥхо тыйаатырын уһуйааччыта НИКАНДР ПРОКОПЬЕВИЧ ТИМОФЕЕВ 90 сааһын бэлиэтиир“ИЙЭ ТЫЛ – ИЭЙИИ ТЫЫНА” айар киэһэтигэр БҮЛҮҮ, ҮӨҺЭЭ БҮЛҮҮ, СУНТААР, КУТАНА олохтоохторун кулун тутар […]

Бу күннэргэ Амма улууһугар  Олоҥхо XVII өрөспүүбүлүкэтээҕи ыһыаҕа буолара 100 хонук хаалбыт ынан араас тэрээһиннэр буола тураллар. Болугурдааҕы Майрод Ноговицын аатынан  култуура киинин уус-уран салайааччыта Евдокия Платонова бэрт кэрэхсэбиллээх тэрээһин туһунан бу курдук кэпсээтэ: — “Орто туруу дойду төрүт кэскилэ — Олоҥхо” диэн ааттаан «Колосок» уһуйаан иитиллээччилэрэ, Е.Е. Пахомов аатынан Болугур орто оскуолатын учууталлара кыттыылаах, өбүгэ үгэһин утумнаан, […]

Олоҥхо ыһыаҕын көрсө, Аммаҕа кулун тутар 21-22 күннэригэр «Ысыах олонхо в Амге: эпос, диалог поколений, взгляд в будущее» диэн научнай-методическай XIV кэмпириэнсийэ ыытыллар. Бу кэмпириэнсийэҕэ кыттыахтаах 17 оҕо, Амма улууһун Мээндиги, Бөтүҥ, Өнньүөс, Болугур, Эмис, Соморсун, Сулҕаччы, Абаҕа оскуолаларыттан түмүллэн, чинчийэр эспэдииссийэни тэринэн, СӨ Национальнай бибилэтиэкэтигэр үлэлээтилэр. -Аммалар “Айыы намыһын ырыаһыттар” диэн бырайыактаахпыт. Ол чэрчитинэн […]

Олоҥхо ыһыаҕын көрсө, кулун тутар 21-22 күннэригэр Амма сэлиэнньэтигэр «Ысыах олонхо в Амге: эпос, диалог поколений, взгляд в будущее» диэн научнай-методическай XIV кэмпириэнсийэ ыытыллар. Ким кыттыан баҕалаахха балаһыанньатын билиһиннэрэбит. ИНФОРМАЦИОННОЕ ПИСЬМОXIV республиканской научно-методической конференции «ЫСЫАХ ОЛОНХО В АМГЕ: ЭПОС, ДИАЛОГ ПОКОЛЕНИЙ, ВЗГЛЯД В БУДУЩЕЕ» Принципами организации Ысыаха Олонхо на Амгинской земле являются верность традициям, преемственность, […]

Амма улууһугар Олоҥхо өрөспүүбүлүкэтээҕи ХVII ыһыаҕа ыһыллара оруобуна 100 хонук хаалбытынан кулун тутар 12 күнүгэр Амма сэлиэнньэтигэр онно аналлаах тэрээһин буолла. Ыһыаҕы тэрийиигэ эппиэттээх үлэһиттэр бэлэмнэнии үлэтэ хайдах баран иһэрин нэһилиэнньэҕэ  сырдаттылар, бары көхтөөх кыттыыны ылалларыгар ыҥырдылар. Бу тэрээһин барыларын сомоҕолоон, хаалбыт 3 ыйга күүстээх үлэҕэ түмсүөхтээхтэр, түбүгүрүөхтээхтэр. Тэрээһини сахалыы таҥастаах дьон сэлэлии хаамыылара киэргэттэ. […]

НИИ Олонхо СВФУ презентует новое мобильное приложение «Образцы традиционного исполнения олонхо – Ноо!», нацеленное на сохранение аутентичного традиционного исполнения олонхо и предназначенное для освоения и развития сказительского мастерства исполнителями современности, ознакомления со стилями пения и региональными традициями якутского сказительства. В Республике Саха одним из важных направлений работы по возрождению и сохранению эпоса олонхо является восстановление […]

Быйыл сайын бэс ыйын 19-21 күннэригэр Аммаҕа Олоҥхо ыһыаҕа ыһыллар. Ыһыахха анаан 19 эбийиэк тутулла турар. В.Яроев «Уран» дизайн-устуудьуйата Аал Луук маһы тутан саҕалаабыт. Моҕол ураһа, олоҥхоһут оҕолорго аналлаах балаҕан, көрөөччү тырыбыната, күнү көрсөр, уустар, күрэхтэри ыытар түһүлгэлэр, кымыс иһиитин сиэрин-туомун ытык сэргэтэ, ытык дуоҕа анньыллар олоҕо, кутаа оттор холумтан, о.д.а. оҥоһуллуохтаах. Бэлэмнэнии үлэлэр туһунан […]

Таатта улууһун алын кылааһын үөрэнээччилэрэ уонна уһуйааннарын кырачааннара “Күннээх оҕо саас оһуора” диэн олоҥхо персонажтарын көстүүмнэрин куонкуруһугар кытыннылар. Күөн күрэс икки түһүмэҕинэн тэрилиннэ- күннэтэ кэтиллэр сахалыы таҥас уонна ОЛОҤХО персонажтарын көстүүмэ. Барыта 26 кыттааччы, 3 уһуйаан, 1 оскуола тэрилтэтэ кытыннылар. Маннык киэптээх тэрээһин аан маҥнайгытын ыытыллан, элбэх киһи сэҥээриитин ылла. ОЛОҤХО алыптаах эйгэтин дьоллоох оҕо […]

Кулун тутар 2 күнэ — Таатта улууһугар Олоҥхо күнэ. Бу күн Былатыан Ойуунускай аатынан Таатта норуодунай тыйаатырыгар «ОЛОҤХО САТАБЫЛА» этно-култуурунай тэрээһин ыытылынна. И.А. Аргунов аатынан Ытык Күөллээҕи киин бибилэтиэкэ олоҥхоҕо аналлаах кинигэ быыстапкатын туруорда. Олоҥхо күнүн тэрээһинигэр кэлбит дьоҥҥо «Олоҥхо кинигэлэрин сэгэтэн» диэн блиц-оонньууну тэрийэн ыытта. Кыттааччы сорудах толорор, ол сорудаҕын эппиэтин быыстапкаҕа баар кинигэттэн […]

4 марта глава Якутии Айсен Николаев назначил Марию Турантаеву первым заместителем министра культуры и духовного развития республики, сообщает пресс-служба главы и правительства региона. Турантаева Мария Васильевна имеет высшее образование. Окончила Московский университет потребительской кооперации по специальности «экономист, финансы и кредит», Академию труда и социальных отношений по специальности «юриспруденция», Северо-Восточный федеральный университет по направлению «Народная художественная […]

Сулҕаччылар сандал сааһы, өбүгэ үтүө үгэһинэн, олоҥхо истэн, олоҥхо тула мустан көрүстүбүт. Биллэрин курдук, Амма улууһугар ыытыллыахтаах Олоҥхо ыһыаҕар, бэлэмнэнии чэрчитинэн, олунньу ый 27 күнүттэн кулун тутар 3 күнүгэр диэри Олоҥхо тыйаатыра гастроллаата. Олунньу 29 уонна кулун тутар 1 күннэригэр биһиги нэһилиэкпитигэр бары билэр, сэргиир Олоҥхо тыйаатыра Амма киэн туттар олоҥхоһуттарыттан биирдэстэрэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун […]

Угуттаан таһымныыр үрэх кэриэтэ уус-уран тыллаах олоҥхоһуттар уутуйан, уран тарбахтаахтар төбүрүөннээн үөскээбит талыы-талба Тааттабытыгар Олоҥхо күнэ кулун тутар 2-с күнүгэр буолан ааста. Өбүгэлэрбит кичэйэн-харыстаан хаалларбыт духуобунай баайдарын — Олоҥхо этигэн тылын-өһүн, баай-талым ис хоһоонун — билиҥҥи көлүөнэ хайдах ылынарын, олох бары эйгэтигэр, күннээҕи олохпутугар, сүрүннээн айар үлэҕэ, ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустубаҕа оһуор-мандар оҥорон, хайдах көрөрүн бүгүҥҥү быыстапкаҕа […]

Ил Дархан Айсен Николаев Аммаҕа бэс ыйын 20-21 күннэрин эргин ыытыллыахтаах Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии үлэтэ хайдах баран иһэрин бэрэбиэркэлиир, ырытар, быһаарсар сүбэ мунньаҕы ыытта. Өрөспүүбүлүкэ улуустарыгар Олоҥхо ыһыаҕа 2006 сылтан ыһыллар. Тэрийэн ыытарга анаан анал эбийиэктэр тутуллаллар, култуура тэрилтэлэрин матырыйаалынай-тиэхиньиичэскэй базалара бөҕөргүүр, суол-иис өрөмүөннэнэр, уопсастыбаннай эйгэ тупсарыллар. Ил Дархан Айсен Николаев мунньах саҕаланыытыгар ыһыаҕы тэрийэргэ […]

Амматааҕы лиссиэйгэ «Олоҥхо — саха олоҕо» улуустааҕы сэминээр, маастар-кылаас буолан ааста. Сэминээри лиссиэй географияҕа учуутала Алена Быстрова, биология учуутала Александра Давыдова, уруһуй учуутала Анна Михайлова, педагог-бибилэтиэкэр Анна Алексеева уонна саха тылын учуутала Наталия Рязанская ыыттылар. Саха киһитин сиэринэн, маастар-кылааска кэлбит ыалдьыттары алгыһынан уонна саламааттаах алаадьынан, быырпаҕынан айах тутан күндүлээтилэр. Салгыы лиссиэй 7 кылааһын үөрэнээччитэ Өркөн Солдатов тус патефонунан Гаврил Колесов толоруутугар «Дьулуруйар Ньургун Боотур» […]

Бу дьыл олунньу 22 күнүгэр олоҥхоһут, алгысчыт, мас оҥоһуктарга норуот маастара, чэпчэки атлетикаҕа Саха АССР 29 төгүллээх чөмпүйүөнэ, марафонец, Үөһээ Бүлүү улууһун бочуоттаах гражданина, «Душа России» национальнай бириэмийэ лауреата, Саха Сирин ытык кырдьаҕаһа, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Кирилл Никонович Никифоров-Лөкөчөөн 86 сааһыгар олохтон туораата. Кини Айах Ууһа диэн ааттанар удьуор ойууттар, алгысчыттар, олоҥхоһуттар утумнарын салҕааччы […]

Олоҥхону дьон-сэргэ сэҥээрэр буолан, олоҥхо-испэктээктэри, эстрада кэнсиэрин курдук, нэдиэлэ ахсын кэриэтэ көрдөрөр буолбуттара кэрэхсэбиллээх. Ол курдук, Аҕа дойдуну көмүскээччи күнүгэр Олоҥхо тыйаатыра А. Титаров олоҥхотунан туруорубут “Хардааччы Бэргэн” испэктээги көрөөччүлэр көрдөһүүлэринэн көрдөрөр.  Онтон кулун тутар 2 күнүгэр ньурбалар Дьокуускайга  Ийэ олоҥхоһут Спиридон Васильевич Петров-Чыычаах төрөөбүтэ 130 сылынан “Оҕо Дьулаах бухатыыр” олоҥхо-испэктээктэрин Саха тыйаатырын сыанатыгар оонньуохтара.

Таатта улууһугар сыл ахсын кулун тутар 2 күнүгэр Олоҥхо күнэ ыытыллар буолбута үтүө үгэскэ кубулуйда. Быйылгы Олоҥхо күнэ олоҥхоһут, ырыаһыт, чабырҕахсыт, этнограф, чинчийээччи, айанньыт, фольклорист Мария Николаевна Андросова-Ионова  төрөөбүтэ 160, Ийэ олоҥхоһут П.Е. Решетников-Көһөҥө Бүөтүр төрөөбүтэ 95 сылларыгар ананар. Билэрбит курдук, быйыл дойдуга Дьиэ кэргэн сыла. Онон таатталар М. Андросова-Ионова “Күл-Күл Бөҕө оҕонньор, Силирикээн эмээхсин […]

Эҥсиэли хочотун биир киэн туттар олоҥхону толорооччута, оҕолору фольклорнай куруһуокка утумнаахтык дьарыктыыр Елена Маркова Намнааҕы педагогическай кэллиэскэ ыытылла турар Саха тылын нэдиэлэтигэр ыҥырыллан кэлэн, бэйэтин биир дойдулааҕа П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ «Дьырыбына Дьырылыатта» олоҥхотун толорон иһитиннэрдэ. Кини устудьуоннарга олоҥхоҕо толоруллар тойуктары туойууга маастар-кылаас көрдөрдө. Күндү ыалдьыппытыгар Махтал суругу, оҕолор бэйэлэрэ тутан-хабан оҥорбут үлэлэрин бэлэхтээн ыыттыбыт.

Тыл — омук тыына.Мин сахабын-Мин ырыамСахалыы сатарыыр. ТЫЛ БААР БУОЛЛАҔЫНА — НОРУОТ БААР Төрөөбүт төрүт тыл — норуот кэскилэ. «Тыл баар буоллаҕына, норуот баар буолар». Бу этиини кытта мин сөбүлэһэбин. Биһиги норуоппут бэйэтэ тыллаах, төрүт тылбытын өрө тутар буоламмыт, култуурабыт, ускуустубабыт, олохпут бары өттүнэн күүскэ сайдар дии саныыбын.Саха бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев саха тылын […]

СӨ ситэриилээх былааһын отчуота бүгүн Амма улууһун Мээндиги нэһилиэгиттэн саҕаланна. Нэһилиэк «Алгыс» сынньалаҥ киинигэр арыый эрдэлээн тиийбиччэ нэһилиэнньэни кытта кэпсэтэбин. Кулууп дириэктэрэ Светлана Попова мээндигилэр туох сонуннааххыт диэн сахалыы сиэринэн туоһулаһыыбар: «Олоҥхо ыһыаҕынан олоробут», — диэтэ. «Миигин батыс», -диэт ,сыана кэтэҕин диэки сабыыны арыйан ыҥырар. Киирбитим — сиргэ кыл бөҕө тэлгэммит. «Быйыл Аммаҕа Олоҥхо ыһыаҕа буолар. Онон […]

СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ олоҥхону биир бастакынан чинчийбит Пухов Иннокентий Васильевич төрөөбүтэ 120 сылынан киниэхэ аналлаах кэллиэксийэни бэлэмнээтэ. Ону бу https://new.nlrs.ru/collections/4069 сигэнэн киирэн көрүҥ. Манна И. В Пухов үйэлээх үлэлэрин, хаһыакка бэчээттэммит матырыйаалларын, кини туһунан ахтыылары уонна муспут олоҥхолорун түмтүлэр. Пухов Иннокентий Васильевич (1904-1979) — кандидат филологических наук, заслуженный деятель науки Якутской АССР, участник Гражданской и […]

Саха тыла — олоҥхо тыла. Онон саха тылын туруулаһар «Ийэ тыл» көҥүл түмсүү тэрийиитинэн олунньу 13 күнүгэр Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр буолар тэрээһиҥҥэ олоҥхону истии бырагыраамаҕа киирбитэ үөртэ. Үгэс быһыытынан, тэрээһин оһуохайынан түмүктэниэ. Оттон бастаан төгүрүк остуол тэриллиэ, сахалыы саҥаны салгыы хайдах сайыннарар суоллары тобулуохтара, аһаҕас кэпсэтии буолуо.

Быйыл бэс ыйын 19-21 күннэригэр Амма улууһугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын логотип дэнэр дьаралык бэлиэтин анал хымыыһыйа бигэргэттэ. Дьаралыгы быһаардахха:💠Бастакы күөҥҥэ — аммалар аатырбыт олоҥхоһуттара Т.В. Захаров-Чээбий.💠 Кэннигэр — быйыл Аммаҕа туруохтаах Аал Луук Мас. Ортотугар үүнүүнү кэрэһилиир оһуор💠 Чаппараах — — Дьөһөгөй оҕотун симэҕэ, оттон ыһыах диэн Дьөһөгөй Айыыга сүгүрүйүү буоллаҕа дии. Кымыһы ыһалларын иһин, […]

Биллэр бэрэпиэссэрбит, өркөн өйдөөх учуонайбыт, ыйан биэрэр суолдьут сулуспут Ульяна Винокурова Дьокуускайга Ньургун Боотур пааматынньыга турарын туруорсан суруйбута бу күннэргэ социальнай ситимнэринэн тарҕанна. Бу маннык боппуруоһу көтөҕөн, былырыын 2023 сыллаахха “Кыым” хаһыакка Дмитрий Филиппов диэн киһи суруйан турар.  Билигин да дьон санаатын этэр, бары кэриэтэ өйүүллэрин биллэрэллэр. Оттон бүгүн бу Ульяна Винокурова суругун бэчээттиибит: “Ханнык […]

Кэнники кэмҥэ  саамай кэтэһиилээх ыһыаҕынан Олоҥхо ыһыаҕа буолла. Ыытыллар сиригэр тутуу бөҕө барара да тэрийэр улууска туһалаах, олохтоохтор сэргэхсийэллэрэ да абыраллаах. Бирииһэ ботуччу суумалааҕа да көдьүүстээх: сыл аайы олоҥхону толорор киһи ахсаана эбиллэ турар. Чуолаан ыччат өттө сэргиирэ кэрэхсэбиллээх. Дьэ, онон Олоҥхо ыһыаҕын ыһар чиэс-бочуот тэҥэ. Маныаха анал хамыыһыйа быһаарыытынан, кэлэр сылларга ханнык улуустарга ыытыллара […]

Тохсунньу томороон тымныыта түһэн турдаҕына, Өктөм орто оскуолатыгар бэрт сонун, бэл соһутар да диэххэ сөп, тэрээһин буолан ааста. Сиһилии кэпсээтэххэ, ситэрэн эттэххэ, оскуола оҕолоро Олоҥхо тыйаатырын көмөтүнэн Н.К. Шамаев — Чопчухаан «Дьорҕостой Бэргэн» олоҥхотунтуруоран, хайдах курдук талааннаахтарын, баҕалаахтарын көрдөрдүлэр. Олоҥхо олоҕурбут ньыманан буолбакка, билиҥҥи ыччаты, оҕону тардар гына аныгылыы туруоруллубут.  Сырдык уонна хараҥа күүстэр күөн көрсүүлэрэ хара уонна маҥан улахан саардарынан көрдөрүллэн, испэктиээк […]

Тохсунньу 31 күнүгэр Амма сэлиэнньэтин Ф. Потапов аатынан Норуот айымньытын дьиэтигэр ааспыт 2023 сыл түмүктэрин таһаарар уонна үүммүт 2024 сылы Амма улууһугар Олоҥхо сылынан биллэрэр тэрээһин үөрүүлээхтик ааста. Бу күн Олоҥхо сылын дьарылыгын сүрэхтээтилэр. Гиэрбэ ааптара – биллэр поэт, суруналыыс Зинаида Архипова. Көрөргүт курдук, дьаралык ортотугар олоҥхоһут олоонноон олорор, кини кэннигэр Аал Луук маспыт сириэдийэ-чэчирии […]

Зинаида Алексеевна Тихонова аатынан “Түөлбэ” оҕо киинигэр “Оһуордаах олоҥхо түһүлгэтэ” диэн  декадата иһинэн ыытыллыбыт тэрээһиннэргэ уопсайа 156 оҕо кыттыыны ылла. Ол курдук, сахалыы алаадьынан күндүлээн, күөх буруо сытынан дыргытан, алгыстаах дэйбииринэн ыраастаан, алгыстаан, “Мин сахалыы куттаахпын” диэн улуустааҕы норуот уус-уран айымньытын толорууга күрэхтэһии кыттыылаахтарын көрүстүбүт. Күрэх сыала-соруга: төрүт өбүгэ үгэстэрин уһуйар уонна сахалыы сиэри-туому тарҕатааччы […]

Семен Семенович Морфунов — мастер спорта СССР по вольной борьбе, родился 1 января 1950 г. во II Холгуминском наслеге Мегино-Кангаласского района Якутской АССР. Ученик и соратник выдающегося педагога, заслуженного тренера СССР, РСФСР и ЯАССР Дмитрия Петровича Коркина. Окончил отделение вольной борьбы Чурапчинской спортивной школы (1969),  Хабаровский государственный институт физической культуры и спорта (1978). Чемпион СССР среди юниоров – один […]

Олоҥхону аныгы ыччакка тарҕатар туһуттан араас сонун ньымалары көрдүүллэр. Олортон биир көдьүүстээхтэрэ – ойуулук. “Саха” НКИХ “Тоотой Боотур” диэн мультигы таҥан аһаараары сылдьар. Оттон билиҥҥи оҕолор үксэ анимены сэргииллэр. Ол иһин @cbssmart уонна @online_Якутия ТГ-ханаал кыттыһан, оҥоһуу өй көмөтүнэн аатырбыт режиссер-аниматор Хаяо Миядзаки мультиктарын истиилинэн “Дьулуруйар Ньургун Боотур” дьоруойдарын оҥорон көрдүлэр. Билэрбит курдук, Ойуунускай бу […]

САССР үтүөлээх артыыһа, норуот ырыаһыта, тойуксут, олоҥхоһут Устин Гаврильевич  Нохсоороп киинэ түспүт төрөөбүт түөлбэтигэр, алгыстаах Абаҕа туонатыгар СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев көҕүлээһининэн «Рисуем все»- бырайыак чэрчитинэн Амма улууһугар биллэриллибит  «Олоҥхо сылыгар» анаммыт «Рисуем все» улуустааҕы эстафета салҕанар дьоһун түһүлгэтэ тэрилиннэ. Биһиги нэһилиэкпитигэр эстафета бэлиэтин тохсунньу 19 күнүгэр Бөтүҥ нэһилиэгиттэн  А.Е.Кралин аатынан Абаҕа орто […]

Олоҥхо тыйаатыра “Орто Дойду” рестораны кытта кыттыгас бырайыактара сэҥээриини ылла. Ол курдук, ыалдьыттары сахалыы минньигэс астаах сандалы тула олордон эрэ, олоҥхо толороллоро үтүө үгэскэ кубулуйда. Бастакы холонууга олоҥхоһут Валентин Исаков толоруутун тото-хана аһыы-аһыы истибиттэрэ. Ити тохсунньу 18 күнүгэр этэ. Оттон бу өрөбүлгэ, тохсунньу 28 күнүгэр, Василина Баланова-Кэрэмэс Лыҥкыр  биир дойдулааҕа М.Т. Шараборин-Кумаарап “Дуо Бухатыыр” олоҥхотуттан […]

Дойду үрдүнэн Дьиэ кэргэн, Саха сиригэр Оҕо саас сыла уонна СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтэ быйыл Оҕо тыйаатырын ускуустубатын сылын биллэрбитинэн, аммалар биир дойдулаахтара Юрий Борисов «Баһырҕастаах аттаах Баабый Баатыр» олоҥхотунан музыкальнай-хореографическай испэктээктэрин Дьокуускайга көрдөрдүлэр. Олоҥхону үҥкүүнэн дьүһүйүү — ураты көстүү. Хамсаныыларынан да киһи тиэрдиэн сөп эбит. биллэн турар, ону ырыа-тойук ситэрэн, киэргэтэн биэрдэ. […]

Москуба куоракка XXIV төгүлүн ыытыллыбыт «Ороһуоспа сулустара – 2024» норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээлгэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин «Оллоон» оҕо көрдөрүүлээх бөлөҕө 1-кы истиэпэннээх лауреат буолан кэллэ. Москуба куоракка норуоттар икки ардыларынааҕы “Ороһуоспа сулустара” бэстибээлгэ Амма улууһун А.А. Черемных аатынан Оҕо искусствотын оскуолатын иитиллээчилэрэ — «Оллоон» оҕо көрдөрүүлээх фольклорнай бөлөҕө — Артемьева Арина, Иванова Айылаана, Степанова Лена, Обутова Нарыйаана, […]

Саҥа үүммүт Айыыһыт сылын көрсө, Олоҥхо тыйаатыра үгэс буолбут олоҥхону истии иһирэх киэһэлэрин салгыыр. Тохсунньу 26 күнүгэр киэһэ 18.00 чааска Олоҥхо тыйаатырын уонна киинэ артыыһа Гаврил Менкяров олоҥхоһут, педагогическай билим дуоктара, бэрэпиэссэр Н.К. Шамаев-Чопчухаан «Дьоруо хоҥор аттаах, дьоһун дьикти айылҕалаах, дьоллоох-соргулаах Дьорҕостой Бэргэн» олоҥхотун толоруутун истэргитигэр ыҥырабыт. 🔹Эһигини мааны астаах сандалы күүтэр.▪️Буолар сирэ: П. Алексеев […]

Оҕо саас сылынан олоҥхоҕо олоҕурбут “Тойтой Боотур” диэн 8 сиэрийэлээх, уу сахалыы тыллаах анимационнай киинэ “Саха” НКИХ интэриниэт-былаһааккатыгар тахсара былааннанар. Бу ойуулукка Тойтой диэн уол боотур буолуон баҕарарын туһунан кэпсэнэр. Кырачаан бухатыыр дьоҥҥо, тулалыыр эйгэҕэ элбэх үтүөнү оҥорон, сир үрдүгэр дьол-соргу тосхойор. Тылы чинчийэр уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар кыһалҕаларын үөрэтэр үнүстүүт научнай үлэһитэ, эпосовед […]

Быйыл сайын Олоҥхо ыһыаҕа Кыыс Аммаҕа ыһыллар буолан, тэрээһин үлэ күөстүү оргуйар. Бу күннэргэ Олоҥхо институтун научнай үлэһитэ, аммалар бэйэлэрин уоллара  Юрий Борисов, өрөспүүбүлүкэтээҕи  Олоҥхо ассоциациятын  салайааччыта  Феврония Шишигина, Амма улууһун баһылыгын социальнай боппуруоска солбуйааччыта Ньургуйаана Илларионова  Олоҥхо институтугар көрсөн, кулун тутар 21-22 күннэригэр Аммаҕа ыытыллыахтаах научнай-практическай кэмпириэнсийэ торумун дьүүллэстилэр. Ол курдук, Аммаҕа ыһыллар Олоҥхо ыһыаҕа «Саҥарар саҥам сататын сабаҕалаан, […]

В Республике Башкортостан издали полный текст героического эпоса народа саха – олонхо «Дьулуруйар Ньургун Боотур» (Нюргун Боотур Стремительный) на башкирском языке, сообщили в парламенте Якутии.  Книга выпущена Национальным башкирским издательством «Китап». Общий тираж — 1000 экземпляров. Над книгой работали специалисты из Института истории, языка и литературы Уфимского федерального исследовательского центра Российской академии наук, Северо-Восточного федерального […]

Академик В.П. Ларионов аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи XXVIII «Инникигэ хардыы»эдэр чинчийээччилэр күрэхтэрэ иккис күнэ буола турар. Культурология салаатыгар уопсайа 38 үлэ баар, онтон биирдэстэрин сырдатыам. Айтал Жирков — Горнай улууһун Бэрдьигэстээх орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччитэ. Кини чинчийбит тиэмэтэ: «Настольная игра на основе «Мир олонхо: Ньургун Боотур стремительный» диэн. «Билиҥҥи кэмҥэ остуол оонньууллара оҕолорго, эдэр ыччакка, улахан […]

Дьиэ кэргэнинэн олоҥхону толорууга өрөспүүбүлүкэтээҕи “Төрүт ситим”  күрэх кыайыылаахтара – Уус Тааттаттан Лукиннар. Турар бэрээдэктэринэн билиһиннэрдэххэ, сэһэнньит – уоллара Никита Лукин. Быйылгы Олоҥхо ыһыаҕар  биирдиилээн толорууга оҕолорго II миэстэ буолбута уонна “Истээччи биһирэбилэ” ааты ылбыта. Эбээлэрэ Христина Михайловна Лукина сааһын тухары сүөһү көрүүтүгэр ыанньыксытынан үлэлээтэ. Куоластаах мааныта. Улуус уус-уран самодеятельноһын бастыҥ ырыаһыта. Үһүс олорооччу – Лукиннар кыыстара Анастасия. Аҕалара Федот Лукин  — […]

Ведущий библиограф Центра цифровизации Национальной библиотеки РС(Я), главный редактор сайта эпоса олонхо Анисия Иевлева стала лауреатом ежегодной премии Союза журналистов РС(Я), победив в главной номинации премии – «Золотое перо». По словам председателя Союза журналистов РС(Я) Олега Маркова, на эту номинацию претендовало 9 профессиональных журналистов со всей республики. Лауреаты традиционно определяются в канун Дня российской печати. […]

Сунтаар улууһугар Кыыл Уолун аатынан Норуот айымньытын дьиэтэ оҕолорго олоҥхонон квиз тэрийэн ыыппыт. Күрэхтэһиини көрүҥ, тэҥҥэ оонньооҥ, билиигитин хаҥатыҥ.

РФ култуурунай көҕүлээһинин пуондатын куонкуруһугар култуура салалтатын «Интерактивное творческое пространство «Кэскил биһигэ – колыбель будущего» бырайыага кыайан, бүгүн Олоҥхо дьиэтэ этно-култуурунай кииҥҥэ оҕолорго аналлаах “Кэскил биһигэ – олохпут түсчүтэ” аныгылыы интерактивнай хос үөрүүлээх аһыллыыта буолла.          Пуонда күрэҕэр Саха сириттэн 180 сайаапка кыттыбытыттан, бу бырайыак 15 бастыҥнарга киирсэн, күн бүгүн үлэлээн саҕалаата.           Бырайыак сүрүн […]

Ахсынньы ый 19 күнүгэр С.А.Зверев – Кыыл Уолун аатынан  улуустааҕы норуот айымньытын киинигэр  “Олоҥхо дойдутун оһуордаах оонньуута”  улуустааҕы бэстибээл-күрэс түмүгүнэн нэһилиэк талааннаах дьонун “Уол Дуолан бухатыыр” олоҥхо-испэктээк оруолларыгар  сүүмэрдиир төгүрүк остуол буолла.  Киин дириэктэрэ А.Д. Седалищев Абырайыак олоххо киирэригэр  элбэх үлэ бара турарын эттэ. Кэлэр  сылга өссө элбэх хамсааһын үлэ күүтэрин сырдатта.  Норуодунай тыйаатыр салайааччыта Е.А. Григорьева олоҥхо […]

Ахсынньы 19 күнүгэр күүтүүлээх күндү күммүт, кэтэһиилээх кэрэ кэммит тосхойон, Хорулабыт нэһилиэгэр Олоӊхо балаҕана үөрүүлээх аһыллыыта буолла. Ыраахтан-чугастан ыҥырыылаах ыалдьыттар, биир дойдулаахтарбыт үөрүүбүтүн үллэстэ муһуннулар. Балаҕан – саха норуотун уйалаатар уйата, биһиктээх биһигэ.  Саха киһитэ балаҕан туттан, олохсуйан, түптэ уматан, ыһыах ыһан, хороҕор муостааҕы,  сыспай сиэллээҕи сириэдитэн, оҕо-уруу төрөтөн, олоҕу уруйдаан, киһи сиэринэн сайдан, олорон […]

Быйыл биллиилээх олоҥхоһут Дмитрий Михайлович Говоров-Олоҥхоһут Миитэрэй төрөөбүтэ 175 сыла. Онон Уус Алданнааҕы «Олоҥхо дьиэтэ» этнокультурнай киин көҕүлээһининэн «Мүлдьү Бөҕө» олоҥхо дьүһүйүүтэ сыанаҕа турда. Манна кыттыыны ыллылар Тумуллааҕы «Айыллан» народнай театр артыыстара, Олоҥхо дьиэтин, «Тойон Мүрү» култуура дыбарыаһын үлэһиттэрэ, уус-уран самодеятельность кыттыылаахтара. Дьүһүйүүнү Тумул, Бэйдиҥэ, Бороҕон көрөөччүлэрэ биһирии, астына көрдүлэр. “Мүлдьү Бөҕө” олонхо сүрүн идиэйэтэ […]

СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ, Култуура уонна ускуустуба Аартыкатааҕы үнүстүүтэ, Олоҥхо ассоциацията «Ыччат олоҥхолоох айана: ноо!» диэн кыттыгас бырайыактарын туһунан «Саҥа күн» биэриигэ.  Бырайыак Бэрэсидьиэн култуураны өйүүр пуондатын граныгар тэрилиннэ.  

Ньурба улууһун Хорула түөлбэтигэр улууска аан бастыкынан Олоҥхо балаҕана тутуллан, аһыллыы үөрүүлээх түһүлгэтигэр Таатта улууһуттан ыҥырыылаах ыалдьыттар: олоҥхону толорооччу Алексей Николаев, Раиса Маркова уонна олоҥхону суруйааччы Акулина Егасова мааныланан, ыллаан-туойан, дойдубутугар, улууспут төрөөбүт үөрүүлээх күнүгэр тиийэн кэллибит. Олоҥхо балаҕаныгар Ийэ олоҥхоһут Иванов Василий Иванович-Чиллэ Баһылай аатын иҥэрдилэр. Ытык киһи Чиллэ Баһылай 73 хаарын санныгар түһэрбит, уопсайа бэйэтэ суруйбут 9 олоҥхолоох эбит. Сылаас эркиннээх […]

Олус бэрт. Үс улуус — Горнай, Чурапчы, Хаҥалас — олоҥхолорун үйэтиппит биир дойдулаахпыт Егор Лукин-Түммүт Дьөгүөр айымньыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай суруйааччыта Павел Харитонов-Ойуку либреттотынан биэс көстүүлээх турда. Самодеятельнай артыыстар Улахан Аантан, Ойтон, Өктөмтөн, Покровскайтан олоҥхо курдук уустук жанры баһылаабыттара көһүннэ. Элбэх тэтимнээх үҥкүүлэрдээх, уотунан-күөһүнэн толорон биэриилээх, сахалыы ырыалаах-тойуктаах олоҥхобут көрөөччү биһирэбилин ылла. Бырайыак ааптара, СӨ […]

“Олоҥхолоох айан” суола Тааттаттан Аммаҕа тыргыллан, ахсынньы 14 күнүгэр Амма сэлиэнньэтин Айыы балаҕаныгар тиэртэ. Онно дэлэгээссийэни улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы, Олоҥхо ассоциациятын Амматааҕы филиалын бэрэссэдээтэлэ Ньургуйаана Ивановна Илларионованы кытта култуура салалтата көрүстэ.          Үйэлээҕи үксэтэ, үтүөнү үөдүтэ сылдьар ырыаһыт ыллам ыччаты Айыы балаҕанын дириэктэрэ Василий Васильевич Кочаткин арчылаата, сырыылара сатанарыгар аман тылынан алҕаата. Ньургуйаана Ивановна 2024 сыл бэс […]

Сунтаарга Олоҥхо ыйын түмүктүүр, Хомус ыйын арыйар “Олоҥхо-барҕа баайбыт” тэрээһиҥҥэ Сунтаар үгүс нэһилиэктэрэ киирэн кыттыыны ыллылар. “Олоҥхо дойдутун оһуордаах оонньуута” бэстибээл чэрчитинэн, саха эр киһитин кыһыҥҥы таҥаһын көрүү күрэһэ, “Олоҥхо-баттл” олоҥхонон киирсии уонна олоҥхону тарҕатыыга, үйэтитиигэ үлэлиир дьону бэлиэтээтилэр. Олоҥхонон киирсиигэ 18 нэһилиэк икки сиринэн Сибиэрэп киинигэр уонна “Партизан” НАТК мустан, олоҥхону оройуттан туттулар.  Улахан, […]

Олоҥхо диэн саха норуотун уус-уран тылынан биир саамай үрдүк чыпчаала. Олоҥхолоох буоламмыт, баччаҥҥа диэри баай тыллаах Урааҥхай Саха дэтэн олордохпут эбээт. Сунтаар улууһугар Олоҥхо ыйа сэтинньи ый 9 күнүттэн 28 күнүгэр диэри бары нэһилиэктэри хабан, тэрээһиннээх үлэ ыытылынна. “Олоҥхонон сирдэтэн, олоҥхолоох айан” диэн бырайыак сылын аайы тиһигин быспакка утумнаахтык ыытыллар. Ол курдук, быйылгы сылга “Утум” […]

Бу кэлэр сыл бэс ыйын 19-21 күннэригэр Аммаҕа Олоҥхо ыһыаҕа ыһыллар. Онно 21 эбийиэк тутуллуохтаах. В.Яроев «Уран» дизайн-устуудьуйата Аал Луук маһы тутан саҕалаабыт. Моҕол ураһа, олоҥхоһут оҕолорго аналлаах балаҕан, көрөөччү тырыбыната, күнү көрсөр, уустар, күрэхтэри ыытар түһүлгэлэр, кымыс иһиитин сиэрин-туомун ытык сэргэтэ, ытык дуоҕа анньыллар олоҕо, кутаа оттор холумтан, о.д.а. оҥоһуллуохтаах. Нэһилиэктэр бары олоҥхонон испэктээк […]

Бу “Олоҥхолоох айан: ноо!” бырайыак идиэйэтин Култуура уонна ускуустуба Аартыкатааҕы үнүстүүтэ көҕүлээбитэ, ону СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ уонна Олоҥхо ассоциацията өйөөн, былырыын 2022 сыллаахха Бүлүү бөлөх түөрт улууһунан сылдьан, олоҥхону толорооччуларын киинэҕэ устубуттара, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр эдэр олоҥхоһуттарын ырыаларын-тойуктарын иһитиннэрбиттэрэ. Быйыл бу бырайыак Бэрэсидьиэн култуураны өйүүр пуондатын граныгар кыайан, аны Таатта уонна Амма улуустарынан сылдьар кыах тосхойдо. […]

Улуу олоҥхоһуттар уутуйан үөскээбит, “Дьулуруйар Ньургун Боотур” айыллыбыт, уран тыл маастардара тахсыбыт ытык Таатта сиригэр “Олоҥхолоох айан: ноо!” ыччат десана Тааттаҕа сырыытын Ытык Күөлүнэн түмүктээтэ. Оҕону олоҥхо педагогикатынан иитэр “Арылы Кустук” үөрэхтээһин уопсастыбаннай түмсүүтүн көрдөһүүтүнэн, «Олоҥхолоох айан: ноо!» десант кыттыылаахтара Ытык Күөлгэ “Сулусчаан” уонна “Чуораанчык” дьыссааттарга сырыттылар. -Ыалдьыттарбыт иитиллээччилэрбит олоҥхону толорууга холонууларын сэргээн иһиттилэр уонна […]

“Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхону отут суол араас олоҥхоттон таҥан суруйан, олоҥхо канонун оҥорбут улуу убайбыт Ойуунускай, Ийэ олоҥхоһут аатын ылбыт Петр Решетников-Көһөҥө Бүөтүр, саха олоҥхотун оччугуй сылдьан Парижка толорбут, ЮНЕСКО салалтатыгар иһитиннэрбит Мира Самырова төрөөбүт дойдуларыгар Чөркөөххө “Олоҥхолоох айан: ноо!” ыччат десана ахсынньы 12 күнүгэр сырытта. Манна ырыа ындыылаах ыалдьыттары Н.Н. Туласынов аатынан норуот айымньытын […]

СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ, Култуура уонна ускуустуба Аартыкатааҕы үнүстүүтэ, Олоҥхо ассоциацията «Ыччат олоҥхолоох айана: ноо!» диэн кыттыгас бырайыактарын чэрчитинэн Таатта, Амма улуустарын айаҥҥа турунар. Олоҥхо дьоро киэһэлэрэ буолуохтара: Ахсынньы 11 күнүгэр Тыараһа нэһилиэгин Л.Н. Турнин аатынан «Алгыс» норуот айымньытын дьиэтигэр 15.00 чаастан. Ахсынньы 12 күнүгэр Чөркөөххө Судаарыстыбаннас түмэлин балаҕаныгар 15.30 чаастан. Ахсынньы 13 күнүгэр Ытык Күөл […]

Олоҥхо декадатын чэрчитинэн, П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылыгар анаан Мэҥэ Алдаҥҥа олоҥхо дьоро киэһэтэ буолла. Фойеҕа урукку туруорбут олоҥхолорун хаартыскалара, көстүүмнэрэ быыстапкаҕа туруоруллубуттар. Онон көрөөччү кулуупка киирээт, олоҥхо алыптаах эйгэтигэр куустарар. Егор Неймохов аатынан литэрэтиирэни уонна кыраайы үөрэтэр түмэл үлэһитэ А.П. Ефремова быыстапка экспонаттарын кэпсиирин иһиттилэр. Өссө түмэл үлэһиттэрэ М.Г. Комиссарова, А.П. Ефремова, Д.Н. Кривошапкина […]

“Олоҥхолоох айан: ноо!” бастакы тохтобула олоҥхоһуттар уутуйан үөскээбит сирдэригэр Кыйыга буолла. -Тыараһаҕа 26 олоҥхоһут баар буола сылдьыбытын быһаарбыттара. Олоҥхо педагогикатын үөрэтэр Екатерина Петровна Чехордуна бу маннааҕы. Кини 90-c сылларга улууска бастакынан биһиги оскуолабытын олоҥхоҕо туһаайбыта, олоҥхо оҥкулунан үлэни сүрүннээбитэ. Оччолорго биһиги үөрэнээччилэр буоллахпыт дии. Улаханнык өйдөөбөтөрбүт даҕаны, олоҥхону толорор этибит. Ол дьарыкпыт киһи быһыытынан сайдыыбытыгар […]

Учуутал уонна уһуйааччы сылын чэрчитинэн, ахсынньы аам-даам тымныытын аахсыбакка, Сунтаар алын сүһүөх оскуолатыгар улуус биир бастыҥ учуутала Гавлина Васильевна Новикова оҕону олоҥхоҕо кыра сааһыттан үөрэтиэххэ, сахалыы саҥардыахха сөбүн туһунан сэминээри ыытта. Сэминээргэ уопуттаах учуутал иитэр-үөрэтэр үлэҕэ бэйэтэ туһана сылдьар ньымаларын, үөрүйэхтэрин туһунан суруйан, эдэр учууталларга тарҕатта. Ол кинилэргэ олус туһалаах буолуохтааҕын оннооҕор мин өйдөөтүм уонна […]

Б иир дойдулаахпыт, сахалартан бастакы үөрэхтээх учуонай дьахтар, фольклору хомуйааччы, ырыаһыт-хоһоонньут, олоҥхоһут, этнограф Мария Николаевна Андросова-Ионова аатын үйэтитиигэ  Уолба уһуйаана “Олоҥхоһут кыыс” бырайыагы 2014 сылтан утумнаахтык тэрийэн ыытар. Быйыл бырайыакпыт иккис төгүлүн республика уһуйааннарын кэтэхтэн кытыннаран, киэҥ далааһыннаахтык сэтинньи ый устата ыытылынна. Ол курдук, Таатта, Амма, Уус Алдан, Ньурба, Кэбээйи, Бүлүү, Хаҥалас улуустарыттан кыргыттар кыттыыны […]

Ахсынньы аам-даам тоһуттар тымныытыгар, күн сири көрүүтэ саамай кылгыыр кэмигэр, улаханнык убаастыыр, ытыктыыр киһибитин Кирилл Никонович Никифоров—Лөкөчөөнү 85 сааһын туолар үбүлүөйдээх үөрүүлээх күнүнэн эҕэрдэлиибин! Ааспыт ХХ үйэ 90-с сылларыгар 15 союзнай республика ыһыллан, коммунистическай партия үлэтин тохтотон, тэрилтэлэр сабылланнар, совхозтар ыһыллар кэмнэригэр Россия, Саха сирин үрдүнэн үлэ суох буолуутуттан аччыктааһын, хоргуйуу саҕаламмытыгар, дьон өйө-санаата тумарык […]

Ахсынньы 6 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууһугар Д.Ходулов аатынан Култуура киинигэр Олоҥхо ыйын түмүктүүр айар талаан, уран тыл дьоро түһүлгэтэ тэрилиннэ диэн улуус дьаһалтатын пресс-сулууспата иһитиннэрдэ. Тэрээһин уратытынан, эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы «Аан дойду эпостара Олоҥхо дойдутугар» диэн кэмпириэнсийэ уонна бэстибээл ыҥырыылаах ыалдьыттара Алтайтан, Башкортостантан, Казахстантан, Кыргызстантан, Хакасияттан кыттыбыттара буолла. Бу регионнар икки ардыларынааҕы пуорум тэрийээччилэринэн, көҕүлээччилэринэн Г.Колесов аатынан […]

СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ, Култуура уонна ускуустуба Аартыкатааҕы үнүстүүтэ, Олоҥхо ассоциацията  «Ыччат олоҥхолоох айана: ноо!» бырайыак иккис сырыытын Таатта, Амма улуустарыгар аныыр. «Ыччат олоҥхолоох айана: ноо!» тэрээһин буолар күнэ, ыытыллар сирэ: Ахсынньы 11 күнүгэр Тыараһа нэһилиэгин Л.Н. Турнин аатынан «Алгыс» норуот айымньытын дьиэтигэр 15.00 чаастан. Ахсынньы 12 күнүгэр Чөркөөххө Судаарыстыбаннас түмэлин балаҕаныгар 15.30 чаастан. Ахсынньы 13 […]

Дьокуускайга эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы «Пути возрождения и сохранения эпического наследия и сказительства» диэн научнай-практическай форум буолла. Манна Казахстантан, Киргизияттан, Алтайтан, Башкирияттан уонна Хакасияттан норуот уус-уран айымньытын исписэлиистэрэ кэлэн кытыннылар. «Бу форум биһиги бырайыаэпыт чэрчитинэн ыытылла турар. Мэҥэ Хаҥалас Г.Колесов аатынан Олоҥхо дьиэтэ Бэрэсидьиэн култуураны көҕүлүүр пуондатын гранын сүүйбүппүт. Быйыл Олоҥхобут дьиэтэ үлэлээбитэ оруобуна 10 сыла, […]

Народный мастер из Горного района Валерий Дьячковский представил на межрегиональном фестивале «NeoOlonkho. Эпосы мира на земле Олонхо», который проходит в Якутске, деревянные статуэтки персонажей эпоса. Резьбой по дереву Валерий занимается седьмой год, ранее он работал водителем. За это время он создал более 200 статуэток, в том числе серию «Ньургун Боотур», насчитывающую порядка ста фигурок и две […]

Саха дьахталларыттан бастакы учуонай, олоҥхоһут М.Н. Андросова-Ионова төрөөбүтэ 160 сылын көрсө, ахсынньы 4 күнүгэр Уолбаҕа Иннокентий, Виктория Боппосовтар балаҕаннарыгар «Олоҥхо омуннаах оонньуута» киэһэ буолан ааста. Бастаан арчыланыы сиэрин-туомун ыыттылар. Онтон «Дьэ-буо» бөлөх толоруутугар «Үүт аас бэйэлээх Үрүҥ Айыы тойон ыччаттара» олоҥхону иһиттилэр. Устя Лазарева Бүөтүр Решетников — Көһөҥө Бүөтүр «Күөнэ көҕөччөр аттаах Күн Күндүү бухатыыр» […]

Ахсынньы 2 күнүгэр СӨ Национальнай библиотекатыгар «Олоҥхо таҥаһын алыптаах дьиктитэ» диэн өбүгэлэрбит кэппит кыһыҥҥы соннорун көрдөрдүлэр. Тэрээһин Олоҥхо декадатын уонна «Кыһын саха сириттэн саҕаланар» бэстибээл чэрчитинэн ыытылынна. Дьокуускайтан, Хаҥаластан, Амматтан, Мэҥэ Хаҥаластан, Сунтаартан саха мааны таҥаһын тигиитинэн утумнаахтык уонна ситиһиилээхтик дьарыктар иистэнньэҥнэр кытыннылар. «Уран иис» түмсүү салайааччыта, устуоруйа билимин хандьыдаата, ХИФУ дассыана Светлана Петрова уонна «Өбүгэ суола»  билим-сырдатар түмсүү салайааччыта, Гуманитарнай […]

 Уус Алдан улууһун Сыырдаахтааҕы «Айылгы» сынньалаҥ киин иһинэн үлэлиир «Ымыычаан» куруһуок оҕолоро Олоҥхо ыйыгар ыалынан кэрийэн олоҥхолоотулар. Куруһуок салайааччыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна, сынньалаҥ киинин  уус-уран салайааччыта Анна Неустроева бу курдук кэпсиир: – Мин 2012 сыллаахха, дойдубар кэлэн үлэлиэхпиттэн оҕо дьоҕурун, ис кыаҕын арыйар куруһуогу тэрийиэхпин баҕарбытым. Ол эрээри, оҕолорго чугаһаабатаҕым. Онтон кэлин оҕолорбут тылынан […]

Хатас нэһилиэгэ — сахалыы өйү-санааны олоҕун тутулунан (тылы-өһү илдьэ сылдьыынан, үгэстэри тутуһуунан уо.д.а) тутан олорор нэһилиэк. Ол туһугар биир санаанан түмсэн, сомоҕолоһон сыаллаахтык-соруктаахтык, үтүө түмүктэрдээхтик үлэлээһин,СӨ Култууратын министиэристибэтинэн бигэргэтиллибит «Олоҥхо — олохпут ситимэ» диэн бырагыраама баара буолар. Бу бырагыраама чэрчитинэн төрүт үгэстэрбитин, төрөөбүт тылбыт сүмэтин-сүөгэйин сүтэрбэт туһугар туох даҕаны сиэри таһынан киэҥ халлаан киэлититтэн дуу, […]

Күндү Туймаада хочотун олохтоохторо уонна ыалдьыттара! Эһигини саха омук уһулуччулаах өркөн өйүнэн айбыт олоҥхото ЮНЕСКО сэдиэбиринэн биллэриллибит ытык күнүн көрсө, «АНЫГЫ ОЛОҤХОҺУТ» диэн төгүрүк остуол тула атах тэпсэн олорон, санаа үллэстиигэ ыҥырабыт! Кыттыыны ылаллар: В.В. ИЛЛАРИОНОВ, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ фольклор уонна культура кафедратын профессора, тыл билимин дуоктара, СӨ билимин үтүөлээх үлэһитэ; С.Д. Мухоплева, Гуманитарнай […]

Аны сайын буолаары турар өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын көрсө ыытыллар фестиваль чэрчитинэн Сулҕаччытааҕы Христофор Максимов аатынан култуура уонна сынньалаҥ киинэ уонна бу киин Сэргэ Бэстээҕи филиала (дириэктэр Жанна Максимова),  биир дойдулаахпыт, ССРС суруйааччыта, норуот ырыаһыта, олоҥхоһут Екатерина Иванова киэҥник биллибит «Айдаарыкы араҥас аттаах Аландаайы Куландаайы бухатыыр» олоҥхотугар олоҕурбут синтез-испэктээги көрдөрдүлэр. Сулҕаччыга 80 сыл буолан баран, олоҥхо […]

Сэтинньи 28 күнүгэр Олоҥхо дьиэтигэр айылҕаттан айдарыылаах, дэгиттэр талааннаах, алгысчыт, Ийэ олоҥхоһут, сүүрүүк, уруһуйдьут, уус, норуот ырыаһыта, Үөһээ Бүлүүлэр киэн туттар сүдү киһибит Кирилл Никонович Никифоров-Лөкөчөөн 85 сааһын туолар үөрүүлээх күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Олоҥхо тыйаатырын уонна Үөһээ Бүлүүтээҕи Олоҥхо норуодунай тыйаатыра холбоһуктаах туруорбут «Айдааннаах айаннаах Ала Буурай аттаах Мохсоҕоллой Боотур» олоҥхо-испэктээги туруордулар.   Кирилл Никонович саха […]

2005 сыллаахха саха норуотун тылынан уус-уран айымньытын муҥутуур чыпчаала улуу олоҥхобут ЮНЕСКО шедеврэ буолбута. 2006 сылтан Саха сирин бары улуустарыгар сэтинньи 25 – ахсынны 5 күннэригэр Олоҥхо декадата үтүө үгэскэ кубулуйан сылын аайы ыытыллар. Амма улууһугар Олоҥхо декадатын үөрүүлээхтик арыйыы ордук уратытык, умнуллубаттык ааста. Эһиил Олоҥхо ыһыаҕын ыытар улуус хаһаайыттара буоларбытынан, быйыл сайын Өймөкөөн улууһуттан […]

Олоҥхо декадатын чэрчитинэн үөрэх кыһаларыгар олоҥхоҕо аналлаах тэрээһиннэр, ааҕыылар, күрэхтэр, маастар-кылаастар ыытылла тураллар. СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Афанасий Ноев «Айыы кыһата» национальнай гимназия Х кылааһын аһаҕас уруогар сырытта. Эрик Егоров “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхоттон быһа тардан толорорун сэҥээрэн иһиттэ. «Кыһыҥҥы уһун ыйдар саха олоҥхоһут омук буола уһаарыллан тахсарыгар олук уурдахтара. Онон дьыл-хонук эргиирин […]

Олоҥхо дэкээдэтин чэрчитинэн норуот уус-уран оҥоһуктарын “Симэх” национальнай киинигэр “Илгэлээх Орто дойду”  («Благодать Срединного мира») диэн быыстапкаҕа ыҥырабыт. Бу быыстапканы “Симэх” галереяны кытта Муусука уонна фольклор мусуойа, Олоҥхо тыйаатыра тэрийдилэр. Көрдөрүүгэ араас көлүөнэ маастардара тигэн, өрөн, чочуйан, кыһан, таптайан, кутан оҥорбут сиэдэрэй оҥоһуктара уурулуннулар. Бу экспонаттар саха төрүт култуурата баайын, дириҥин, уратытын кэрэһилииллэр, кэпсииллэр. Быыстапка […]

Ежегодно 25 ноября в Якутии отмечают День Олонхо. В этот день в 2005 году ЮНЕСКО провозгласило якутский народный эпос шедевром устного и нематериального наследия человечества. В павильоне Якутии на Международной выставке-форуме «Россия» в Москве три дня звучало Олонхо. Исполняли народный эпос ведущие артисты Театра Олонхо. Заслуженный артист РС(Я), именитый олонхосут Валентин Исаков исполнил авторское олонхо […]

Бу көрөр видеоҕа кырачаан Кээчик наһаа бэркэ туттан-хаптан олоҥхолуурун Сиэйэ Уола сэргээн истэ олорор. Сэттэ саастаах Кээчик Катя Никонова диэн. Оччугуйуттан сахалыы олоҥхолоон, дьон сэҥээриитин ылар.  Кини «Олоҥхо дойдутун оҕото»  өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэххэ «Боччум кэпсээнньит» анал ааты ылбыта. Кээчиги уһуйаантан саҕалаан, билигин оскуолаҕа дьарыктыы сылдьаллар. Ол эрээри сүрүн учуутала кини тапталлаах эбээтэ буолар. Төрүт тылбыт, үгэспит […]

СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ электроннай издательстволаах. Бу бырайыак чэрчитинэн Станислав Иванов “Хорсун-хоодуот Хатан Боотур” олоҥхото аудио сыһыарыылаах электроннай кинигэ быһыытынан таҕыста. “Ол аата хайдах киэптээх кинигэний?” – диэн сэҥээрдэргит, СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин  new.nlrs.ru саайтыгар киирэн, бу  https://new.nlrs.ru/open/101838 сигэнэн олоҥхо тиэкиһин ааҕыаххытын, биитэр https://new.nlrs.ru/open/101832 сигэнэн ааптар бэйэтэ толорорун истиэххитин сөп. Маныаха, биллэн турар, ааҕааччы билиэттээх буолуохтааххыт. Оттон […]

Сэтинньи 20 күнүттэн Николай Егорович Мординов-Амма Аччыгыйын аатынан Харбалаахтааҕы үөрэхтээһин холбоһугар «Олоҥхо — саха норуотун киэн туттуута» нэдиэлэ саҕаланна. Бу нэдиэлэҕэ үөрэнээччилэр кылаас чаастарыгар олоҥхо  туһунан кэпсэтиэхтэрэ, олоҥхо дьыктаанын суруйуохтара, биктэриинэҕэ кыттан олоҥхо  туһунан билиилэрин тургутуохтара. Бу  нэдиэлэ чэрчитинэн «Олоҥхо эйгэтин абылаҥа» диэн сэминээр буолла.  Оҕо ускуустубатын оскуолатын учуутала Варвара Алексеевна Парфенова, үһүс кылаас учуутала Татьяна Семеновна […]

1 декабря 2023 года в Северо-Восточном федеральном университете им. М.К.Аммосова состоится Республиканский форум потомков олонхосутов и знатоков-краеведов. Форум призван собрать на одной площадке потомков олонхосутов, знатоков-краеведов, научных сотрудников, общественников в целях качественной подготовки I тома «Энциклопедии Олонхо». Форум откроет торжественное пленарное заседание, которое состоится в “Точке кипения” СВФУ им. М.К. Аммосова (ул. Кулаковского 48, КФЕН, […]

Сунтаар улууһугар олоҥхону дьиэ кэргэнинэн ааҕыы үтүө үгэскэ кубулуйан, быйыл иккис сылын Төрөөбүт төрүт тыл  сылын чэрчитинэн, норуот ырыаһыта, олоҥхоһут С.А.Зверев — Кыыл Уола төрөөбүтэ 125 сылын көрсө ыытыллар. И.И.Макарова-Толоон Туорааҕа «Таас Буурай бухатыыр» олоҥхотун дьиэ кэргэнинэн уус-уран ааҕыы күрэһин бастакы кыттааччылара Федоровтар  ийэ ууһун сыдьааннара, Григорьевтар дьиэ кэргэн, аймахтарын кытта саха балаҕаныгар, көмүлүөк оһох тула олорон ааҕан иһитиннэрдилэр […]

Саха сирин уһулуччулаах уопсастыбаннай уонна судаарыстыбаннай диэйэтэлэ, тыл үөрэхтээҕэ-учуонайа, саха сэбиэскэй литературатын төрүттээбит, “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхону суруйан хаалларбыт П.А.Ойуунускай оччотооҕу кэмҥэ норуот таптаан ыллыыр күүрээннээх ырыаларынан “Мин ырыам – мин тохтор тойугум” ырыа-хоһоон түһүлгэтэ Дьокуускайга П.А.Ойуунускай аатынан литература түмэлигэр өрө көтөҕүллүүлээхтик, олус истиҥник ыытылынна. Тэрээһини Ытык Күөллээҕи уус-уран литература музей-заповеднига, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ […]

Ньурба оройуонун ускуустубатын уонна култууратын уораҕайыгар «Оҕо Дьулаах бухатыыр» олоҥхону астына-дуоһуйа көрдүбүт! Бырайыак ааптара Аар Дархан оһуокайдьыт, култуура департаменын салайааччыта Розалия Михайловна Тихонова буолар. Бастатан туран, бу айымньы тыыннаахтыы үрдүк сценаҕа оонньоммутугар үлэлэспит дьоммутугар, режиссердарга, уус-уран самодеятельность кыттыылаахтарыгар муҥура суох барҕа махтал! Мин онно-манна сырыттым ини, сылдьыбатым ини. Ол тухары сир-дойду үһүйээннэрин истэрбин, ол тула кэпсэтэрбин […]

Мэҥэ Хаҥалас улууһугар ыытылла турар Олоҥхо ыйын чэрчитинэн олоҥхону истии киэһэтэ Балыктаахха «Уруйдан, Улуу Олоҥхо Манчаары дойдутугар» диэн тосхоллоох тэрилиннэ. Манна чугас сытар нэһилиэктэри ыҥыран, Дойду, Мөҥүрүөн, Мэҥэ нэһилиэктэрин ыччаттарын хамаандаларын икки ардыларыгар өбүгэ оонньууларын күрэхтэһиитэ ыытылынна. 2006 сыллаахха ЮНЕСКО саха олоҥхотун киһи аймах өйүнэн уонна тылынан айбыт култууратын шедевринэн билиммитэ. Өбүгэбит хаалларбыт улуу айымньытын […]

Аммаҕа  Олоҥхо декадатын бастакы тэрээһинэ сэтинньи 24 күнүгэр Эмис нэһилиэгин «Чуораанчык» оҕо саадыттан саҕаланна. Бу дьоро күҥҥэ биһиги үөрүүбүтүн тэҥҥэ үллэстэ, эҕэрдэ тыл бастыҥын тиэрдэ, Амма улууһун баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы, Олоҥхо улуустааҕы ассоциациятын салайааччыта Илларионова Ньургуйаана Ивановна, Амма улууһун үөрэҕин салалтатын исписэлииһэ Давыдова Эмма Валерьевна, уһуйаан иһинэн ыытыллар «Сыарҕалаах атынан айан», «Үүтээн олоҥхото» бырайыактарбыт […]

Нам улууһугар «Сайдыы» аҕам көлүөнэ алтыһар киинэ уонна Н.Рыкунов аатынан Намнааҕы модельнай бибилэтиэкэ Олоҥхо уонна Хомус күннэригэр кыттыгас тэрээһини ыыттылар «Сайдыы» актыбыыстара олоҥхону үөрэтээччи педагог-маастар Вера Цыпандина уонна Ваня Винокуров ыыппыт маастар-кылаастарыгар сырыттылар. Аҕам саастаах дьон  олоҥхону истэн эрэ буолбакка, бэйэлэрэ толорорго холонон, олус астыммыттарын биллэрдилэр. Маастар-кылааска элбэх киһи дьарыктанна. Киһи аймах улуу айымньытын, өбүгэлэрбит сүдү бэлэхтэрин сыаналаан, киэҥник […]

Олоҥхо декадатын чэрчитинэн Саха музейын балаҕаныгар, көмүлүөк оһох тула оллоонноон олорон, өлбөт-сүппэт сырдык тыыннаах, үйэттэн үйэлэр тухары, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн кэлбит сүдү айымньыбытыгар аналлаах “Олоҥхо алыптаах эйгэтэ” диэн тэрээһин буолан ааста. Олоҥхо – саха норуотун тылынан уус-уран айымньытын үрдүк чыпчаала, барҕа баайа. Бухатыырдар геройдуу охсуһууларын, сырдык-хараҥа күүстэр утары турууларын көрдөрөр, саха киһитин, айыы аймаҕын күүһүн-уоҕун, […]

Ньурбаттан төрүттээх Ийэ олоҥхоһут Спиридон Васильевич Петров-Чыычаах төрөөбүтэ 130, итиэннэ улуус 200 сылларын көрсө, Чыычаах “Оҕо Дьулаах бухатыыр” олоҥхотун сэтинньи 25 күнүгэр, Олоҥхо күнүгэр, Ньурба норуодунай тыйаатырын сыанатыгар көрдөрөөрү, бэлэмнэнии үгэнэ буола турар. Ол туһунан бу сигэнэн киирэн көрүҥ: Норуот күүһүнэн турар олоҥхо үрдүк таһымнаахтык ааһыа диэн эрэнэбит. Хайдах ааспытын сырдатыахпыт.

Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр олоҥхо декадатын чэрчитинэн, ахсынньы 4 күнүгэр сарсыарда 10 чаастан Дьокуускайга «Арчы» дьиэтигэр дьиэ кэргэнинэн олоҥхону толоруу «ТӨРҮТ СИТИМ» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэс үтүө-мааны түһүлгэтигэр ыҥырабыт.Тыл алыптаах эйгэтинэн тыыннаммыт, кылыһахтаах тойук дуорайар, олоҥхо дорҕооно тохтообокко кутуллар түһүлгэтин сэргэҕэлээҥ, «Ноо!» диэн сэргээҥ!

Олоҥхо күнүн көрсө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн олоҥхо декадата ыытыллар буолбута уонтан тахса сыл буолла. Ол курдук, быйыл 2023 сылга СӨ Бырабыыталыстыбатын, СӨ култуураҕа министиэристибэтин, итиэннэ олоҥхону сайыннарыыга туһуламмыт тэрилтэлэр таһымнарыгар биир кэлим былааны оҥорон бигэргэппиттэрэ. Ону билиһиннэрэр уонна торумнуур пресс-кэмпириэнсийэҕэ СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников, СӨ култуураҕа миниистирэ Афанасий Ноев, Олоҥхо тыйаатырын дириэктэрэ Мария Турантаева, […]

Саха судаарыстыбаннаһын тэрийсибит, уһулуччулаах судаарыстыбаннай-уопсастыбаннай диэйэтэл, саха сэбиэскэй литэрэтиирэтин төрүттээччи, улуу бэйиэт Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылыгар анаммыт тэрээһиннэр өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ыытылла тураллар. Былатыан Ойуунускай төрөөбүт Тааттатыгар нэһилиэк ыччата, тэрилтэ салайааччылара, олохтоохторо Былатыан Ойуунускай «Дьулуруйар Ньургун Боотур » олоҥхотун дорҕоонноохтук ааҕыы марафонугар кытталлар. Сэтинньи 23 күнүгэр Игидэй нэһилиэгэр олоҥхоһут, тойуксут, олоҥхону сурукка-бичиккэ киллэрбит Көстөкүүн Оруоһун […]

“Олоҥхо дэкээдэтигэр анаан Олоҥхо тыйаатырын биир эмэ испэктээгин иннинэ артыыстар туруктарын, кулиса кэннинээҕи олоҕу билис” диэн эрэдээксийэм сорудаҕын толорор соруктаах сэтинньи 17 күнүгэр тыйаатыр былааныгар турар испэктээккэ тиийдим.  Мин табылынным. Бу күн тыйаатыр артыыстара таптаан “эһээ” диэн ааттыыр киһилэрэ Никандр Тимофеев айар дьоро киэһэтэ буолар эбит. “Дорҕоон дойду” айар түһүлгэҕэ Никандр Прокопьевич толоруутугар С.А. Зверев, Г.М. Васильев […]

22 ноября 2023 года исполнится 80 лет со дня рождения народного художника Якутии Тимофея Степанова. Его называют «олонхосутом в живописи» за то наследие, которое он оставил после себя. «Художником создано свыше 160 произведений, в которых нашли отражение образы, темы, сюжеты олонхо, представления и мироощущения, свойственные именно его народу (цикл «Якутский героический эпос олонхо» (1979-1986), триптих […]

25 ноября в Якутии отмечается День эпоса народа Саха — Олонхо. Именно в этот день в 2005 году ЮНЕСКО объявило якутский эпос шедевром устного и нематериального наследия человечества. Традиционно к этой дате в республике проводится декада эпоса. В центрах культуры, школах, детских садах, театрах и Домах олонхо проводятся различные мероприятия, посвященные шедевру. В этом году […]

Сэтинньи 16 күнүгэр Таатта улууһун Харбалааҕар үтүө үгэһи сөргүтэр, ыалга олоҥхо истэр дьоро киэһэ буолла. Олохтоох ускуустуба оскуолатын фольклорга учуутала Варвара Алексеевна Парфенова кулууптары кытта кыттыгас тэрээһинэ үрдүк таһымҥа ааста. Бастаан олоҥхоһуту истэ кэлбит ыалдьыттары сахалыы астаах баай-талым остуолга ыҥыран чэйдэттилэр, онтон ыал ийэтэ аал уотун аһатан, алгыһынан амалыйан арчылаата. Салгыы оҕо олоҥхоһуттар дьоро киэһэни […]

Дьокуускай Тулагытын уонна Горнай Маҕараһын 100-тэн тахса олохтооҕо «Экстра Синема» ситим киинэ саалаларыгар «Ньургун Боотур» олоҥхо-опера алтыс туруоруутун улахан эраҥҥа көрдүлэр. Сэтинньигэ испэктээги Хаҥалас Булгунньахтааҕар уонна Нам Аппаанытыгар, онтон салгыы тыа сирин бары саалаларыгар көрдөрүөхтэрэ. «Биһиги Мариинскай тыйаатырга турбут «Ньургун Боотур» операны хайдах баарынан көрдүбүт. Сөҕүмэр! Аны операны өрөспүүбүлүкэ киинэ саалалаах хайа баҕарар муннугар көрүөххэ сөп, оннооҕор – Уһук […]

Москуба куорат ВДНХ-тыгар аһыллыбыт «Арассыыйа» быыстапка-пуорум чэрчитинэн сэтинньи 12 күнүгэр Саха Сирин күннэрэ ыытыллаллар. Ол аһыаллыан иннинээҕи күн, сэтинньи 11 күнүгэр, киин тэлэбиидэнньэ бастакы ханаалын «Доброе утро» биэриитигэр Олоҥхо тыйаатырын артыыстара уонна «Кыл саха» бөлөх Олоҥхо сирин дьикти дьүрүскэннэрин доҕуһуоллаан, туойан иһитиннэрдилэр. Ол сюжеты бу сигэгэ киирэн көрүҥ: https://www.1tv.ru/shows/dobroe-utro/nashi-gosti/teatr-olonho-dobroe-utro-subbota-fragment-vypuska-ot-11-11-2023

Мэҥэ Хаҥалас Хаптаҕайыгар сүрдээх истиҥ-иһирэх сахалыы тыыннаах дьоро тэрээһин буолан ааста. Таатта улууһун Тыараһатыттан 12 киһилээх дэлэгээссийэтэ Турнин Прокопий баһылыктаах Хаптаҕай нэһилиэгэр кэскиллээх кэпсэтиилээх, дириҥ билиини биэрэр элбэх сонуннаах кэлэн ыалдьыттаатылар. Билсиһии сүрүн төрүөтүнэн Таатта Тыараһата уонна Мэҥэ Хаҥалас Хаптаҕайыгар баар Тыараһа түөлбэлэрэ биир Күн Күһэҥэнтэйтэн төрүттээхтэрин билинэн, ону сиһилии үөрэтэргэ, бэйэ-бэйэлэрэ тугу билбиттэрин үллэстэргэ […]

1 декабря 2023 года в Северо-Восточном федеральном университете имени М.К. Аммосова (г. Якутск) в рамках Республиканской декады Олонхо-2023 состоится Республиканский форум потомков олонхосутов и знатоков-краеведов, посвященный подготовке издания I тома «Энциклопедии Олонхо: Олонхосуты». Форум призван собрать на одной площадке потомков олонхосутов, знатоков-краеведов, научных сотрудников, общественников для консолидации усилий для качественной подготовки I тома «Энциклопедии Олонхо», во […]

Центр творческих и научных мероприятий «Три Звезды» приглашает принять участие в творческих конкурсах.  «Участником может стать любой желающий, каждый может попробовать себя в этом направлении и проявить свои уникальные способности, и при этом ни один не останется без награды!», — подчеркивают организаторы. В данное время  идет прием заявок на 4 конкурса: Республиканский конкурс «Олоҥхо-ART», Республиканский конкурс педагогического […]

Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылын көрсө, Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет уонна Олоҥхо тыйаатыра «Ойуунускайы ааҕыы» өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэҕи кыттыһан ыыттылар. Санатан эттэххэ, бу күрэх иккиһин ыытыллар, маннык хабааннаах тэрээһин уон сыл анараа өттүгэр ыытыллыбыта. Күрэх сүрүн ирдэбилэ — артыыс уонна устудьуон Ойуунускай айымньытын ааҕаллар. Кэрэхсэбиллээҕэ диэн, кыттааччылар Ойуунускай хоһооннорун үс тылынан аахтылар: сахалыы, нууччалыы уонна кытайдыы. Дьүүллүүр […]

Сэтинньи 3 күнүгэр Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет Олоҥхо научнай-чинчийэр үстүүтүн бастакы дириэктэрэ, уһулуччулаах учуонай, бэрэпиэссэр Василий Ивановка аналлаах мемориальнай дуоска аһылынна. Мемориальнай дуоска Дьокуускай куорат Ленин проспегын 22/1 аадырыһыгар учуонай олорбут дьиэтин эркинигэр ыйанна. Бэрэпиэссэр кэргэнэ, ХИФУ бэрэпиэссэрэ Людмила Иванова: «Василий Иванов – саха норуотун уонна норуот бэрэстэбиитэллэрин чиэһин уонна үчүгэй өрүттэрин, устуоруйа кырдьыгын,  норуот өйдөбүлүттэн суох оҥоһуллубут өрөспүүбүлүкэ улууканнаах […]

В День народного единства, 4 ноября, в Москве открылась масштабная выставка-форум — «Россия». Все 89 регионов страны, а также 22 федеральных органа исполнительной власти, 20 компаний, корпораций и общественных организаций принимают участие в этом грандиозном проекте, инициированном президентом страны. Достижения страны за последние годы представлены в 131 экспозиции. Для проведения экскурсий по ним задействовано больше […]

«Олоҥхолоон оҕонньор,Эриэккэстик этэн-тыынанЭҕилдьитэн киирдэҕинэ —Урааҥхай саха барахсанНохтолоох тойон сүрэҕэ долгуйан:«Ноо!» диирэ эбитэ үһү… («Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхоттон) Сэтинньи 3 күнүгэр Таатта улууһун Ытык Күөл сэлиэнньэтигэр, сырдык эйгэлээх «Алгыс» балаҕаныгар,билиҥҥи кэм олоҥхону суруйааччыта, киэн туттар биир дойдулаахпыт, дьоһун Дьохсоҕоҥҥо Лөкүөрүйэ, Мэхээлэ Мочкиннар бастакы оҕолоро, күн сиригэр улуу олоҥхону аныгы кэмҥэ айар аналлаах төрөөбүт, Тыараһа нэһилиэгин олохтооҕо, […]

Бүгүн, сэтинньи 4 күнүгэр, Москубаҕа «Арассыыйа» норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапка-пуорум саҕаланна. Быыстапка чэрчитинэн Арассыыйа куукуналарын дьиэтин үөрүүлээх аһыллыыта буолла. ВДНХ-ҕа Арассыыйа куукуналарын дьиэтэ эрэгийиэннэр аһы-үөлү оҥорууга, төрүт аһы тарҕатыыга ситиһиилэри түмэр сиринэн буолуоҕа. Онон манна энтузиаст-урбаанньыттары, норуоттар куукуналарын үгэстэрин салҕааччылары, ону өйүүр бэлиитиктэри, урбаанньыттары бэлиэтиэхтэрэ. Сэтинньи 12 күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнэ ыытыллыаҕа. Бу күн сарсыардаттан […]

Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр  Педагог уонна уһуйааччы сылынан, П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылынан Ойуунускай айымньыларын уус-уран ааҕыы өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэҕэ биллэриллэр  БАЛАҺЫАННЬАТА Тэрийээччилэр: Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтэ, Саха Сирин суруйааччыларын сойууһа, «Таатта» уопсастыбаннай түмсүү. Күрэс сыала-соруга: Былатыан Ойуунускай айар үлэтин үйэтитии, уус уран ааҕыыга угуйуу. Ыытыллар болдьоҕо: алтынньы 6 күнүттэн  сэтинньи 5 күнүгэр диэри үлэлэри  тутуу. […]

Кыһыҥҥы уһун киэһэлэргэ өбүгэлэрбит сэргэхсийээри, балаҕаннарыгар олорон, олоҥхо, остуоруйа истэр, таабырын таайсар, остуол оонньууларын оонньуур үгэстээхтэрэ. Чэйиҥ, ону санаан, төрүт үгэһинэн толоруллар тэттик олоҥхону истиэххэйиҥ! Олоҥхо тыйаатыра сэтинньи 3 күнүгэр киэһэ 18.00 чааска Хай-Мөрий норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээл III истиэпэннээх лауреата (Хакассия, 2018), Олоҥхо ыһыаҕын III истиэпэннээх лауреата (Өлүөхүмэ, 2021), Олоҥхо ыһыаҕын I истиэпэннээх лауреата […]

Педагог уонна настаабынньык сылынан «Арт-Ситим» галерея-устуудьуйаҕа Олоҥхо тыйаатырын сүрүн худуоһунньуктара САРДАНА ФЕДОТОВА, МИХАИЛ ЕГОРОВ, ПЕТР БОЯРКИН уонна кинилэр үөрэнээччилэрэ Зинаида Максимова, Валерий Саввинов эскиистэрин, иллюстрацияларын, ойуулаабыт көстүүмнэрин, уруһуйдарын көрдөрүүгэ туруордулар. Быыстапкаҕа сэтинньи 7 күнүгэр диэри сылдьыаххытын сөп. Күнүс 11 чаастан аһыллар, киэһэ биэскэ сабыллар. Киириитэ 100 солк. «Арт-Ситим» аадырыһа: Белинскэй уул., 44, 2 этээс. Билсэр […]

Былырыын Ньурба улууһун култуураҕа департамена Олоҥхо дьиэлэрин өрөспүүбүлэкэтээҕи ситимигэр киирбитэ.Онон сиэттэрэн, Ньурбаттан төрүттээх Ийэ олоҥхоһут Спиридон Васильевич Петров-Чыычаах төрөөбүтэ 130, итиэннэ улуус 200 сылларын көрсө, Чыычаах “Оҕо Дьулаах бухатыыр” олоҥхотун сыанаҕа туруораары бэлэмнэнэ сылдьаллар. Олоҥхо-испэктээккэ улуус бары нэһилиэктэрин норуот айымньытын дьиэлэрэ, сынньалаҥ кииннэрэ кыттыыны ылаллар.Улуустааҕы култуура департаменын норуот айымньытыгар салаатын сэбиэдиссэйэ, “Олоҥхо” ассоциация салайааччыта Розалия […]

Сэтинньи 4 күнүттэн Москубаҕа ВДНХ былаһааккатыгар аһыллар “Арассыыйа” норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапкаҕа биһиги өрөспүүбүлүкэбит  “Саха Сирэ –Олоҥхо дойдута” диэн  улахан экспозицияны көрдөрүүгэ туруорар. Маныаха Саха Сирин павильонугар киириигэ 2 миэтэрэ үрдүктээх, “Уруй-айхал! Нөрүөн-нөргүй!” диэн саҥа таһааран дорооболоһор, төбөтүн уҥа-хаҥас эргитэр  сүүнэ улахан Ньургун Боотур ыалдьыттары уруйдуу көрсүөҕэ. Бу оҥоһугу косплеер Айаал Федоров “Just Ayaal production” […]

В Москве 12 ноября на площадке ВДНХ состоятся Дни Республики Саха (Якутия) в рамках Международной выставки-форума «Россия». В культурной части зрителей ждут театрализованное представление «Метаморфозы эпоса Олонхо», обряд Церемонии бракосочетания «Уруу алгыһа», концертная программа «Песнь земли Олонхо», «Этнофест». Международная выставка-форум «Россия» — это демонстрация главных достижений страны. Участниками станут все 89 регионов России, федеральные министерства […]

Арассыыйа тыйаатырдарын «Кыһыл көмүс мааска» национальной бириэмийэтин лонг-лииһигэр Саха Сириттэн 3 испэктээк киирдэ: «В ЧАЩЕ» ( аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох норуоттар тыйаатырдара), «ОЙУУР» ( П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыра) уонна «ХАРДААЧЧЫ БЭРГЭН» (Олоҥхо тыйаатыра). Үөһээ Бүлүү олоҥхоһута Андрей Титаров «Хардааччы Бэргэн» диэн олоҥхотун 2022 сыллаахха Үөһээ Бүлүүгэ буолбут Олоҥхо ыһыаҕар анаан туруорбуттара. Киин куоракка […]

Алтынньы 24 күнүгэр күнүс 12 чаастан СӨ Үүнэр көлүөнэ тыйаатырыгар «Мэндэ Бухатыыр» олоҥхо-испэктээк буолар. Бу испэктээк Өймөкөөҥҥө 2023 сыл буолбут Олоҥхо ыһыаҕар көрдөрүллүбүтэ. Ыһыах ыалдьыттара ырыатын-тойугун, тыаһын-ууһун, артыыстар оонньууларын, көстүүмнэрин, сыана киэргэтиитин сөҕө-махтайа көрбүттэрэ. Айымньы ааптара — оҕо биллиилээх суруйааччыта Евдокия Иринцеева-Огдо, сыанаҕа туруорааччы режиссер – СӨ үтүөлээх артыыската Валентина Якимец. Олоҥхо ис хоһоонун кылгастык […]

Заместитель министра культуры Российской Федерации Владимир Осинцев с рабочим визитом находится в Якутске. Владимир Осинцев осмотрел крупнейший строящийся объект Якутии – Арктический центр эпоса и искусств в Якутске. Его мощность составит 1500 мест, общая площадь здания более 32,9 тыс кв. м. Полностью ввести объект в эксплуатацию планируется в четвертом квартале 2024 года. В центре разместятся […]

Алтынньы 20 күнүгэр «Дорҕоон дойду» айар түмсүү түһүлгэтигэр Яна Нюргусова Былатыан Ойуунускай «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхотун алтыс ырыатын төрүт үгэһинэн толордо. Яна Нюргусова — өрөспүүбүлүкэтээҕи «Олоҥхо дойдутун оҕотобун» (2005), «Муҥха олоҥхото» (2007), «Олоҥхо тойуга – 2019» бэстибээллэргэ Гран-при, Үөһээ Бүлүүгэ ыытыллыбыт Олоҥхо XV ыһыаҕын ыччат ортотугар олоҥхону толорууга Кылаан кыайыылааҕа.

Бүгүн, алтынньы 17 күнүгэр, Амма улууһун баһылыга Степан Кузьмины кытта көрүстүм. 2024 сылга Аммаҕа ыытыллыахтаах Олоҥхо ыһыаҕын тэрийии боппуруостарын, култуура тутууларын хаамыыта хайдах баран иһэрин, ону таһынан ыһыах култуурунай бырагырааматыгар туох саҥаны киллэрэллэрин, уратыны көрдөрөллөрүн туһунан кэпсэттибит. Степан Николаевиһы кытта улууска култуура сайдар тосхоллорун ырыттыбыт. Олоҥхо ыһыаҕын ыытарга, тэрийэргэ улуус олохтоохторо түмсэн, саба түһэн, улуус […]

«Һөҕүҥ: сахалыы айымньы» буктрейлер өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэҕэр оҕолорго бастакы миэстэни Саха гимназиятын VII кылааһын үөрэнээччитэ Аня Кириллина ылбыта. Кини Сергей Борогонскай суруйбут “Эрчимэн Бэргэн” олоҥхотугар анимационнай ойуулук оҥорбутун көрүҥ.

Биhиги биир дойдулаахпыт, Иккис Игидэй олохтооҕо, Сиимэн Силэпсиэп политсыылынай Всеволод Ионов Судаарыскайы аҕалан, Сэмэн сайылыгар (Ионов өтөҕө) олохтоон, бэйэтин уолун кытта үүт халбыйар хамначчыт кыыhын кытта бодоруһуннаран үөрэттэрэн, Мария Николаевна Андросова-Ионова диэн сахаттан бастакы үөрэхтээх дьахтар 2024 сыл күһүнүгэр төрөөбүтэ 2024 сылын туолар. Кини сайдыылаах дойдуга, Санкт-Петербург куоракка, олоҥхону, тойугу, оhуохайы, хомуhу, алгыс этиитин этэн-тыынан […]

Амма В.Г. Короленко аатынан 1-кы нүөмэрдээх оскуолата тэриллибитэ 155 сылынан биир дойдулаахтара,Олоҥхо үнүстүүтүн научнай үлэһитэ Юрий Борисов «Баһырҕастаах аттаах Баабый Баатыр» олоҥхотунан музыкальнай-хореографическай испэктээги алтынньы 21 күнүгэр Ф. Потапов аатынан норуот айымньытын дьиэтигэр көрдөрөллөр. «Сир симэҕэ» көрдөрүүлээх ансаамбыл кыттыыны ылар. Киирии билиэт: 500солк.

Алтынньы 14 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ мунньахха сырыттым. 20 сыл буолла маннык муста-муста: «Сомоҕолоһуохха, үлэлиэххэ», — дии-диибит, сыл аайы уһуйааччылар аҕыйаан иһэбит. Онно биир эппиэт баар: бары ипотекалаахпыт, бары кыһалҕалаахпыт. Билигин үйэ атын: энтузиаст буолан хамнанар кэм тохтоото. Бу биһиги коммунистическай партия тобоҕор иитиллибит дьон эрэ хааллыбыт. Ыччаттарбыт хамнас кыра буолан, анал үөрэххэ үөрэнэн баран, салгыы […]

Бүгүн, алтынньы 14 күнүгэр, саха бастакы үөрэхтээх дьахтара, олоҥхоһут, этнограф, ырыаһыт, фольклору хомуйааччы, учуонай,чинчийээччи М.Н.Андросова-Ионова төрөөбүтэ күнэ. Кини туһунан бу курдук сурулалр: «Исполнительница народных песен и олонхо, изучавшая якутскую старину, помогавшая Э.К. Пекарскому при составлении словаря М.Н.Андросова – Ионова родилась во II Игидейском наслеге Баягантайского улуса. Для Э.К.Пекарского Мария Николаевна записала полные тексты двух олонхо: […]

Дьиҥэр, бу олоххо туох барыта көннөрү айыллар ээ. Ону киһи барахсан, өйдүүр-саныыр дьоҕурдаах, ыллыыр-ытыыр сүрэхтээх, үөрэр-долгуйар дууһалаах буолан, бэйэтэ суолталаан биэрэр: ханнык эмэ көтөрү ытык кыыл оҥостон сүгүрүйүө, биитэр эбээтин ытарҕатын үйэлэргэ кэриэстээн ууруо… Барыны бары ис хоһооннуур сиэрбитинэн, түҥ былыргыттан күн бүгүнүгэр диэри мэҥэ бэлиэлэри туруорар үгэстээхпит. Онтукабыт биһиэнэ сүрүннээн устуоруйаны кэрэһилиир пааматынньык буолар. […]

Кытай аатырбыт Куньцюй тыйаатырын кытта Олоҥхо тыйаатыра кыттыгас бырайыактара — «Илэ буолбут иччилээх түүн». Бу XVI үйэҕэ суруллубут «Пионовая беседка» испэктээккэ олоҕурбут туруоруу буолар. ЮНЕСКО билиммит, киһи айбыт икки чулуу сыаннастара -олоҥхо уонна Куньцюй тыйаатыра — биир сыанаҕа алтыһар дьоро түгэннэрэ алтынньы 29 күнүгэр Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырыгар буолар. Онуоха 2 билиэти […]

Опубликован 3 (31) номер 2023 г. научного журнала «Эпосоведение» (НИИ Олонхо СВФУ) В настоящем номере журнала наши коллеги из научных и образовательных учреждений РФ поделились с результатами своих исследований: Адыгейский республиканский институт гуманитарных исследований им. Т. М. Керашева (АНЧЕК С.Х.) – «Эмоциональные дискурсообразующие концепты в адыгском нартском эпосе»; Ордена Знак Почета Институт истории, языка и […]

Таатта улууһун Дьохсоҕонуттан төрүттээх Акулина Михайловна Егасова-Дьохсоҕон Кыыһа айар дьоҕура арыллан иһэр. Кини олоҥхо суруйар буолла. Ол курдук, диэн олоҥхолоох кинигэтэ таҕыста. Сыаната 700 солк., ахсаана аҕыйах. Учууталлар, иитээччилэр, төрөппүттэр оҕолоргутугар анаан атыылаһарга тиэтэйиҥ. Билсэр төлөпүөҥҥүт 89241772247.

Москуба аатырбыт ВДНХ-тыгар норуоттар култуураларын билиһиннэрэр «Арассыыйа» быыстапка-пуорум тэриллэр. Аһыллыыта ахсынньыга буолар уонна сыл аҥаара үлэлиир. Саха Сирин истиэндэтин тас өттүгэр алмаас, көмүс киэргэллэр, маастардар уус-уран оҥоһуктара туруохтара. Иһигэр киирдэххэ, култуурабытын уонна туризм салаатын көрдөрөр мультимедийнай витриналар дьэргэйэ көрсүөхтэрэ. Кэлбит дьон олоҥхо виртуальнай быыстапкатын, Чысхааны, Тымныы Оҕуһун, Хаарчаананы кытта билсиэхтэрэ. 80 кв.м. иэннээх павильоҥҥа хаартыскаҕа түһэр […]

Алтынньы 7 күнүгэр Олоҥхо тыйаатыра Ааартыка аан дойдутааҕы оскуолатыгар режиссер Роман Дорофеев «ҮС КҮН» диэн саҥа испэктээгэр ыҥырар. Таммах хаанынан удьуортан удьуорга бэриллэр саха үс үүдэһинэ буолбут улуу идэлэр: Олоҥхоһут, Уус, Ойуун — урааҥхай саха ытык кутун хараанньыттара. Кырыыс да кыайбат, өлүү да сиппэт, хаһан да симэлийбэт, үйэттэн үйэҕэ айанныыр тыл иччитэ иҥмит идэлэрэ буолаллар. […]

Саха сирин оскуолаларын үөрэнээччилэригэр, төрөппүттэригэр, учууталларыгар, уопсастыбаннай актыбыыстарыгар, Дьокуускай уонна улуустар үөрэҕириилэрин тэрилтэлэрин үлэһиттэригэр ыҥырыы сурук 90-с сыллартан саха тылын туруулаһан кэлбит «Ийэ тыл» (Е.П. Жирков) общественнай хамсааһыны 2021 сылтан кэҥэтии үлэтэ саҕаламмыта. 2022 сылга «Ийэ тыл» Сүрүннүүр Сүбэтэ тэриллибитэ, бэрэссэдээтэлинэн норуодунай суруйааччы Н.М. Михалева – Сайа талыллыбыта. Билигин «Ийэ тыл» чэрчитинэн маннык уопсастыбаннай түмсүүлэр […]

В 2024 г. XVII Республиканский «Ысыах Олонхо» будет проведен в Амгинском улусе. В рамках подготовки к данному мероприятию 20 сентября 2023 г. состоялась выездное заседание Организационного комитета в с. Амга. В заседании приняли участие заместитель главы МР «Амгинский улус (район)» по социальным вопросам Нь.И. Илларионова, начальник Управления культуры и народного творчества Амгинского улуса И.Ф. Иванов, […]

Быйылгы сайын Дьокуускай куоракка олорор «Сөргүтүү» айар түмсүүгэ дьарыктанар Хаҥалас улууһуттан сыдьааннаах норуот маастардардарыгар уонна иистэнньэҥнэригэр үгүс ситиһиилэри бэлэхтээн ааста. Олоҥхо туһунан паннолара Санкт-Петербурга тэриллибит «Душа России» норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээлгэ лауреат буолла. Түмсүүнү үһүс сылын Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара Азияна Харлампьева салайан үлэлэтэр. Сүрүн сыалынан XVII үйэттэн саҕалаан саха таҥаһын үөрэтии, сөргүтүү, тилиннэрии буолар. […]

Олоҥхо тоҕо үйэттэн үйэҕэ бэриллэн иһэрий? Кини сырдык идиэйэтэ уонна уус-уран тылын күүһэ норуоту, ыччаты, дьону кэрэҕэ угуйар кыахтаах. Ол иһин «Саха» НКИХ бэйэтин ханаалыгар “Олоҥхо-батл” диэн интерактивнай куонкуруһу быйыл кыһын ыытан, элбэх киһи сэҥээриитин ылбыта. Бу телевизионнай күөн күрэс олоҥхону толорор эдэр дьону талааннарын таһаарар, дьоҕурдарын көрөөччү киэҥ дьүүлүгэр билиһиннэрэр. Олоҥхо курдук уустук жанр […]

СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин https://new.nlrs.ru/ сайтын иһинэн “Олоҥхо” диэн портал баар. Манна эһиги ааспыт үйэлэр олоҥхоһуттарыттан саҕалаан, аныгы кэм олоҥхону толорооччуларыгар тиийэ сибидиэнньэлэри булуоххутун сөп.  Быһатын эттэххэ, олоҥхо диэн тугун, өйдөбүлүн быһаарар матырыйааллар, чинчийиилэр, ырытыылар, олоҥхо тиэкистэрэ, кинигэлэр, хартыыналар, олоҥхону толоруу, испэктээктэр, лиэксийэлэр, о.д.а. — барыта биир сиргэ түмүллэн эрэр. Ону https://olonkho.nlrs.ru/ сигэнэн киирэн көрүҥ, ааҕыҥ. […]

Дьон улахан сэҥээриитин ылбыт «Лоокуут уонна Ньургуһун» киинэҕэ Олоҥхо тыйаатырын артыыстара Мария Михалева, Гаврил Менкяров, Дмитрий Захаров бэркэ ооньоотулар. Хоруона хамсыгын хааччаҕар хаайыллан олорбут дьон “Кэрэни көрбүт” киинэ кыраһыабай хартыыналарын, глянцевай сурунаалы арыйталыыр курдук, олус кэрэхсии көрбүппүт. Онно өйдөөбүппүт – дьон бүгүҥҥү олох тэтимиттэн-тутулуттан сылайа быһыытыйбытын. Кырдьыга да, ханна эрэ сэптээх-сэбиргэллээх сэрии, социальнай ситимнэргэ тылынан […]

Күһүҥҥү чуумпу киэһэҕэ олоҥхо ойуулаах-мандардаах номоҕун, бары бииргэ сэҥээрэн истиэҕиҥ! Бу киэһэ эһиги иннигитигэр «Ыччат олоҥхоһут» түмсүү салайааччыта, «Олоҥхо батл-2022» кыайыылааҕа, «Олоҥхо дойдутун оҕотобун» өрөспүбүлүкэтээҕи күрэс кыайыылааҕа, Олоҥхо тыйаатырын артыыһа Анастасия Алексеева “Кыыһар кыһыл аттаах Кыыс Урсун удаҕан” диэн олоҥхотун толоруоҕа. Эһигини күүтэр сахалыы мааны астаах сандалы.Киириитэ 1000 солк.Буолар күнэ: балаҕан ыйын 29 күнэ, киэһэ […]

2024 сылга Амма улууһугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии саҕаланна. Балаҕан ыйын 19 күнүгэр ыһыаҕы оҥорорго анаммыт кэмитиэт мунньаҕа буолла. Тэрээһин кэмитиэтин салайааччыта СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников этэринэн, Аммаҕа ыһыахха бэлэмнэнии чэрчитинэн 21 саҥа эбийиэги тутуу былааннаммыт. Сиэр-туом ыытыллар сирэ, түһүлгэлэр, күрэхтэһэр эбийиэктэр, Аал Луук Мас тутуллара барылга киирбит. Тэрээһин аһыллыытын уонна сабыллыытын режиссерунан […]

Бу күннэргэ С.А.Зверев-Кыыл Уола аатынан норуот айымньытын киинигэр СӨ Олоҥхо тыйаатырыттан Саха сирин биир бастыҥ олоҥхону толорооччута, тыйаатырга уһуйааччы маастарынан үлэлиир, СӨ үтүөлээх учуутала Никандр Тимофеев олоҥхону толорорго холонон көрөр дьоҥҥо бэйэтин маастар-кылааһын ыытта. Тоҕоостоох түгэн көстүбүччэ, Никандр Прокопьевичтан олоҥхону нэһилиэнньэҕэ хайдах гынан тириэрдэн, маассабай култуура биир сүрүн көстүүтэ буоларын ситиһэбит, хайдах сайыннарабыт диэн ыйыттым. Билигин […]

«Саха» НКИХ тэлэбиидэнньэтэ дьон биһирэбилин ылбыт «Олоҥхо-баттл» бырайыакка кыттааччылары ыҥырабыт. Бу интерактивнай күрэхтэһии иккиһин ыытыллар. Ийэ тылы илбистиир, төрүт тылы төкүнүтэр 18-40 диэри саастаах эдэр олоҥхоһуттар сайаапкаҕытын биэриҥ. Балаҕан ыйын 16 күнүгэр диэри olonkho_battle_nvk@mail.ru туталлар. Куонкурус балаһыанньата:

Мииринэй куорат суруйааччыта Петр Игнатьев нарыламмыт дьүрүскэннээх тойуксут, кыладыйар тыллаах сэhэнньит, айымньылаахтык аhыллан амалыйар алгысчыт быhыытынан биллэрэ. Кини 1998 сыллаахха айбыт “Кулан Кыыртай бухатыыр” олоҥхото билигин саха норуотун уус-уран дьүhүйүүтүн “сүмэтинэн”, биир дойдулаахтарын киэн туттуутунан буолар. Бэл, оҕо уhуйааннарыгар, оскуолаларга “Кулан Кыыртай бухатыыр” олоҥхону туруорар буолбуттар. 2019 сыллаахха “Алмаас” култуура дыбарыаһын үктэлигэр олохтоох сахалар “Кулан […]

Таатта Чөркөөҕөр балаҕан ыйын 7-8 күннэригэр Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылынан «Мин туйгун норуотум – айар күүс кыһата” диэн «Иис-Уус-Ас ФЕСТ» диэн тэрилиннэ. Билэргит курдук, улуу убайбыт Ойуунускай отут үс суол олоҥхоттон талан-таҥан, чочуйан, наардаан-сааһылаан, эбэн-сабан, киэргэтэн, олоҥхо канона буолар “Дьулуруйар Ньургун Боотуру” сурукка түһэрэн үйэтиппит үтүөлээх. Ону холобур гынан, сахалар олоҥхолоро маннык сиппит-хоппут сүдү […]

Горнайга «Олоҥхо дойдута» диэн 5-12саастарыгар диэри саастаах оҕолорго Кировскай нэһилиэгин бибилэтиэкэтигэр уруһуй күрэһэ түмүктэммит. Барыта 23 оҕо кыттыбыт. Кыттааччылар  туоһу суругунан уонна сэмэй бириистэринэн бэлиэтэммиттэр. Эһиги болҕомтоҕутугар бибилэтиэкэр Сайыына Терентьева оҕолор уруһуйдарын хаартыскаҕа түһэрэн ыыппытын таһаардыбыт. 

Дьааҥы сирин биир киэн туттар ыччата Игнатий Васильевич Слепцов Олоҥхо ыһыаҕар Өймөкөөн Томторугар биир дойдулаахтарын – дьааҥылары — кытта  айаннаан тиийбит.  «Бэйэм Дьааҥыларбын кытта айаннаан тиийбитим, ол да буоллар уус алданнарым былдьаһыы бөҕө, оһуохайга уонна олоҥхоҕо бастаатаххына үллэстиэхпит дииллэр этэ, ол да үөрүүлээх, ол аата сыаналыыллар эбит», – диэн кэпсээнин саҕалыыр. Дьааҥыларга Игнаты билбэт, истибэтэх […]

Балаҕан ыйын 7-8 күннэригэр Таатта улууһун Чөркөөх нэһилиэгэр «Иис-Уус Фест» диэн үөрэхтээһин форума ыытыллар. Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылыгар ананар буолан, суруйааччы «Мин туйгун норуотум — айар күүс кыһата» диэн этиитинэн тоҕоостоохтук ааттаабыттар. Тэрээһин бырагырааматын кытта билсиҥ. Форум чэрчитинэн балаҕан ыйын 8 күнүгэр «Хомуур олоҥхо» Чөркөөх түмэлин Моҕол ураһатыгар күнүс 14.00 ч. тэриллэр. Таатта оҕото […]

В цифровом архиве НИИ Олонхо в свободном доступе представлены свыше 400 научных работ сотрудников Института, опубликованные начиная с 2012 г. по сегодняшний день. Одной из магистральных задач Института является создание и распространение научного понимания якутского героического эпоса олонхо-Шедевра ЮНЕСКО. http://iolonkho.s-vfu.ru/archive/node/359.

В Северо-Восточном федеральном университете состоялась встреча с заместителем председателя Правительства Республики Саха (Якутия) Сергеем Местниковым. Участники обсудили ход мероприятий, посвященных Году педагога и наставника в Российской Федерации, а также подготовку к изданию научного труда «Энциклопедия Олонхо» в пяти томах. По информации и.о. директора НИИ Олонхо СВФУ Руслана Анисимова, тематическая «Энциклопедия Олонхо» — это красочно оформленное […]

Опера 2024 сыл муус устарыгар көрөөччү дьүүлүгэр тахсара былааннанар. Ол туһунан улуус баһылыга Сергей Винокуров иһитиннэрдэ. – 2022 сыллаахха ­АЛРОСА тус сыаллаах үбүлээһин дуогабарын үбүттэн улууспут сыанатыгар Саха сиригэр аан бастакынан опера туруорбуппут. Опера диэн – үрдүкү ускуустуба көрүҥэ, аныаха диэри Дьокуускайга эрэ туруоруллара. Биһиги ол чахчыны уларыттыбыт. Кастины идэтийбит артыыстар уонна норуот талааннаахтарын ортотугар […]

В августе правительство РФ утвердило положение о федеральном реестре объектов нематериального этнокультурного достояния. Традиционные ремесла, музыкальное, танцевальное и эпическое наследие народов Арктики необходимо включить в федеральный реестр объектов нематериального этнокультурного достояния России. Об этом сообщает ТАСС со ссылкой на мнение опрошенных экспертов. В августе правительство РФ утвердило положение о федеральном реестре объектов нематериального этнокультурного достояния России. Постановление […]

Баараҕай тутууну 2024 сыл бүтүүтүгэр олоххо киллэрэр былааннаахтар. Билиҥҥи туругунан тутуу 35% бэлэм. Эбийиэккэ 200-тэн тахса киһи, 7 тиэхиньикэ үлэлиир. Киин Уһук Илиҥҥэ уонна Арассыыйаҕа култуура биир бөдөҥ комплексынан буолуоҕа. Сэттэ мэндиэмэннээх уопсайа 33 тыһ.кв.м. иэннээх, 36,7 м. үрдүктээх,  1530 миэстэлээх буолуохтааҕын туһунан этиллэр. Саҥа дьиэҕэ Судаарыстыбаннай филармония, Олоҥхо тыйаатыра уонна П.А.Ойуунускай аатынан Саха Академическай […]

Федеральный реестр объектов нематериального этнокультурного достояния — сказок, былин, танцев, обрядов, ремесел, традиций и обычаев — появится в России, передает пресс-служба кабмина РФ. Постановление о порядке его формирования и ведения подписал председатель Правительства Михаил Мишустин. В реестре будет содержаться информация о происхождении того или иного объекта, местности его бытования, носителях и хранителях самобытной традиционной культуры. […]

Театр олонхо 22 июля с аншлагом выступил на фестивале «Возрождение: Эпос в современном прочтении», который состоялся в историческом парке города Болгар Республики Татарстан. Спектакль посетил Государственный советник Республики Татарстан Минтимер Шарипович Шаймиев. На фестивале Театр олонхо был единственным театром, представляющим Якутию, вызвав неподдельный зрительский интерес. Уже за час до спектакля зрительный зал был практически полон, […]

Соответствующие изменения в отдельные законодательные акты Республики Саха (Якутия) в сфере культуры будут внесены на рассмотрение Государственным Собранием (Ил Тумэн) РС(Я).  Речь идет о приведении в соответствие терминов республиканских норм Федеральному закону от 20 октября 2022 года № 402-ФЗ «О нематериальном этнокультурном достоянии Российской Федерации», в котором введен введен понятийный аппарат в области нематериального этнокультурного достояния […]

Эркээйи Эргиирэ пилотнай бырайыак Саха Сирин үөрэхтээһинигэр тарҕанан иитэр-үөрэтэр үлэҕэ киэҥник туттуллар. Өлөөн оройуонугар «Кэнчээри» уһуйаанын иитээччилэрэ бу бырайыагы күүстээхтик туһаналлар. Эрэгийиэн таһымыгар тахсыбыт бырайыак пилотнай былаһаакката «Кэнчээригэ» иккис сылын үлэлиир. Бу бириэмэ тухары орто бөлөх иитээччилэрэ Иванова Оксана Николаевна уонна Христофорова Сардана Мартовна күүстээхтик туһанан, оҕо тылын сайдыыта баай ис хоһоонноох буоларын ситиһэллэр, өйүн-санаатын […]

2022 сыл алтынньы 3 күнүгэр “Юбилейная” трубкаҕа көстүбүт 66,99 караттаах алмаас тааска 2023 сыл тохсунньу 26 күнүгэр «АЛРОСА» аахсыйалаах хампаанньа салалтатын 01.11.-П бирикээһинэн РСФСР, Саха АССР үтүөлээх, Саха АССР норуодунай артыыһа, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхону грампластинкаҕа толорбут Гаврил Гаврильевич Колесов аата иҥэриллибитэ. Бу сайын бэс ыйын […]

В настоящем номере журнала сотрудники научных и образовательных учреждений РФ и Кыргызстана поделились результатами своих исследований: Кыргызско-Российский Славянский университет имени Б. Н. Ельцина (Бакиров А. А.) – «Художественное изображение военного искусства кыргызов в героическом эпосе «Манас»; Кабардино-Балкарский государственный университет имени Х. М. Бербекова (Ахматова М. А., Кетенчиев М. Б.) – «Синтаксические конструкции с однородными членами […]

Соответствующие изменения в отдельные законодательные акты Республики Саха (Якутия) в сфере культуры будут внесены на рассмотрение Государственным Собранием (Ил Тумэн) РС(Я). Речь идет о приведении в соответствие терминов республиканских норм Федеральному закону от 20 октября 2022 года № 402-ФЗ «О нематериальном этнокультурном достоянии Российской Федерации», в котором введен введен понятийный аппарат в области нематериального этнокультурного достояния Российской […]

От ыйын 1-2 күннэригэр кэрэ айылҕалаах Өймөкөөн улууһун Томтор бөһүөлэгэр тэриллибит Олоҥхо 16-с өрөспүүбүлүкэтээҕи ыһыаҕар оһуокайдьыттар күрэхтэригэр Бүлүү улууһун биллэр оһуокайдьыта Каролина Харлампьева бүлүүлүү оһуокайы толорон, Кылаан бирииһи ылары ситистэ. Быйыл сайын тэриллибит оһуокай өрөспүүбүлүкэтээҕи таһымнаах күрэхтэригэр бүлүүлэр, чуолаан, Үгүлээттэн төрүттээхтэр Федора Донская уонна Каролина Харлампьева дьоһуннук кыттыбыттарын, дойдуларын ааттаппыттарын, өрөгөй кыайыыларынан биир дойдулаахтарын үөрдүбүттэрин […]

Сегодня, 18 июля, в Национальной библиотеке Якутии состоялась презентация книги фольклорных материалов «Бардам Баабый». В книге впервые как целостное собрание представлены неопубликованные фольклорные и рукописные материалы, собранные в 1945-1947 гг. одним из фиксаторов и одновременно носителей устной традиции, внештатным корреспондентом Научно-исследовательского института языка, литературы и истории Андреем Гаврильвичем Местниковым и в настоящее время хранящиеся в Рукописном фонде Архива Якутского […]

«Айыы санаа айана» Олоҥхо XVI ыһыаҕа өрөгөйдөөх Өймөкөөн сиригэр Томтор сэлиэнньэтин “Көмүс күрүө” этнокультурнай комплекска икки күннээх түүн киэҥ далааһыннаахтык ыытылынна. Уус Алдан улууһа 70-тан тахса киһилээх кэлэн, Олоҥхо ыһыаҕар көхтөөх кыттыыны ыллыбыт. Дэлэгээссийэни улуус баһылыгын солбуйааччы Семен Бурнашев, улуус култуураҕа управлениетын начальнига Иннокентий Аммосов салайдылар. Икки күннээх Олоҥхо ыһыаҕар биир дойдулаахтарбыт ситиһиилээхтик кытыннылар. Ол […]

Амма улууһун бастакы кулубата Афанасий Рязанскай төрөөбүтэ 150 сылыгар анаммыт үбүлүөйдээх ыһыах күн араас эгэлгэ күрэхтэр ыытыллыннылар. Ким сатаан тойуктуур, оһуохайдаан дьиэрэтэр, уран да тарбахтаахтар кинилэргэ анаммыт күрэхтэргэ көхтөөхтүк кытыннылар Биир саамай сэргэх тэрээһин – Күннүк Уурастыырап “Тойон Дьаҕарыма” олоҥхотун күргүөмнээхтик ааҕыы. Бэрт интэриэһинэй буолла. Манна ананан оҥоһуллубут түһүлгэҕэ 44 киһи кэлэн кыттыыны ылла. Бу […]

Былыргы былдьаһыктаах дьыллар быралыйар быраман мындааларыттан, урукку охсуһуулаах дьыллар уларыйар уорҕаларыттан, ааспыт араллааннаах дьыллар анараа таһааларыттан саха норуотун мындыр өйүн, аан дойдуну, олоҕу анаарыытын түмэн көрдөрөр, киһи кыаҕын уруйдуур, ийэ тыл сүөгэйин-сүмэтин иҥэриммит сүдү айымньыбыт олоҥхо буолар. Олоҥхо — норуот тылынан уус-уран айымньытын чыпчаала, бухатыырдар хорсун сырыыларын хоһуйар эпическэй айымньы. Олоҥхо дириҥ суолтатын өйдөөн, 2005 […]

Үрдүк очуос хайалардаах, дохсун сүүрүктээх Индигир өрүстээх, киниттэн тардыылаах үрэхтэрдээх, сүүрүгүрэр үрүйэлэрдээх, ойуу тыа симэхтээх тыалардаах, ирбэт тоҥ муустаах, улуу Лабынкыр күөллээх, улахан эбэлэрдээх, үтүө кэрэ дьонноох ытык мааны Өймөкөөн сиригэр ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕа дууһабытын тутта, сүрэхпитин сылаанньытта. 16-с төгүлүн ыытыллар «Айыы санаа айана» өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕа Өймөкөөҥҥө ыытыллыбыта Сахабыт сиригэр сомоҕолоһуу уонна духуобунай сайдыы […]

ХИФУ Олоҥхо үнүстүүтэ 5 томнаах энциклопедияны бэлэмнииринэн, олоҥхоһуттар тустарынан чахчылары хомуйаары, аймахтарын сибээскэ тахсалларыгар көрдөспүтэ. Билиҥҥи туругунан 210 киһи биллибит. Хаан уруу аймахтар саамай чопчу биографическай сибидиэнньэлэри биэрэллэрэ чахчы. Маныаха ордук түргэнник уонна эппиэтинэстээхтик Мэҥэ Хаҥалас Олоҥхотун дьиэтэ, Ньурба, Үөһээ Бүлүү, Үөһээ Дьааҥы, Горнай, Муома, Орто Халыма, Кэбээйи, Өлүөхүмэ, Өймөкөөн култуураларын управлениелара көмөлөспүттэр. Бу «Энциклопедия […]

Первый всемирный форум сказителей эпосов с участием исполнителей и эпосоведов из регионов России, Монголии, Узбекистана состоялся в Республике Кыргызстан. Северо-Восточный федеральный университет представили директор Института Олонхо Руслан Анисимов и старший научный сотрудник, исполнитель олонхо Юрий Борисов. На форуме в Иссык-Кульской области собрались представители девяти национальностей и обсудили идеи по развитию культуры сказания народных эпосов. Директор […]

В Якутске идет строительство Арктического центра эпоса и искусств. Масштабный объект планируют ввести в эксплуатацию к концу 2024 года. Он станет одним из крупнейших культурных комплексов не только на Дальнем Востоке, но и по всей России.  Объект уникален как по применяемым архитектурным решениям, так и по климатическим условиям, в которых он возводится. На сегодняшний день […]

«Таатта улууһа» МО дьаһалтатыгар Өймөкөөн Томторун «Көмүс күрүө» этнокультурнай комплексыгар ыытыллыбыт «АЙЫЫ САНАА АЙАНА» Олоҥхо өрөспүүбүлүкэтээҕи XVI ыһыаҕын кыайыылаахтарын чиэстиир тэрээһин ыытылынна. Киэн тутта ааттыыр, биир дойдулаахтарбытын чиэстиир долгутуулаах түгэн сомоҕолуур күүстээх өрөгөй ырыатыттан саҕаланна. Үөрүүлээх тэрээһини улууһун баһылыгын солбуйааччы Егор Ноенохов Олоҥхо ыһыаҕар Тааттаттан уопсайа 120 кыттааччы, сүрүннүүр тэрийээччи тиийэн, ытык Таатталарын ааттатан, үһүс […]

Өймөкөөн улууһун Томторугар ыһыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи «Айыы санаа айана» Олоҥхо ыһыаҕа бэрт үрдүк таһымнаахтык ааспытын туоһута — дьон-сэргэ истиҥ махтал тыла.  Күн бүгүҥҥэ диэри улуустартан ыыппыт Махтал суруктар Өймөкөөн улууһун бассаап бөлөхтөрүгэр тарҕана тураллар. Анаабыр национальнай (дулгаан-эбэҥки) улууһуттан «Анаабыр уоттара» хаһыат уопсастыбаннай кэрэспэдьиэнэ,  СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Мария Попова-Сарыада санаатын маннык үллэһиннэ: — Кырдьык да, Олоҥхо ыһыаҕа ыһыллыбыт Өймөкөөнө […]

Өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар, саха норуотугар бүттүүнүгэр даҕаны улахан суолталаах тэрээһин – Олоҥхо Ыһыаҕа Аан дойдуга тымныы оройунан билиниллибит ытык Өймөкөөн сиригэр үрдүк таһымнаахтык тэриллэн, сир-сир аайыттан ыалдьыт бөҕө тоҕуоруһан, дьиҥ сахалыы ыһыахтаан, үөрэн-көтөн, ыалдьытымсах, үлэһит Өймөкөөн дьонугар-сэргэтигэр уһун кэмҥэ умнуллубат махтал-алгыс тылларын этэн тарҕастылар. Олоҥхо ыһыаҕын биир сүрүн тэрийсээччи, Ил Түмэн бастакы вице-спикерэ Александр Жирков эппитин курдук: «Тыһыынчанан киһи  […]

Өймөкөөҥҥө буолан ааспыт Олоҥхо ыһыаҕа өр кэмҥэ диэри кэрэ кэпсээн буолан кэрэхсэниэҕэ, чаҕылхай өйдөбүл буолан ахтыллыаҕа, сылдьыбыт дьон өйүгэр-санаатыгар хатыламматтык хаалыаҕа. Умнуллубат үтүө күннэри саныы бу видеосюжеты көрүҥ, сэргээҥ диэн ыҥырабыт.

Олоҥхо ыһыаҕар Үүнэр көлүөнэ тыйаатыра «Мэндэ Бухатыыр» олоҥхону көрдөрдө. Айымньы ааптара — оҕо суруйааччыта Евдокия Иринцеева-Огдо. Испэктээк туруорааччы режиссера — СӨ үтүөлээх артыыската Валентина Якимец, туруорааччы худуоһунньук — СӨ култууратын туйгуна Мария Иванова. «Мэндэ Бухатыыр» испэктээкили Олоҥхо ыһыаҕар оҕолорго аналлаах түһүлгэҕэ көрдөрдүлэр. Дьон-сэргэ саҥа туруорууну дуоһуйа көрдө-иһиттэ. Манна артыыстар талааннарын араас өттүттэн арыйан, чаҕылыта оонньоттулар. […]

Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Сергей Местников бэлиэтээбитинэн, олоҥхону толорооччу ахсаана сылтан сыл ахсын элбээн-эбиллэн иһэр эбит. “Ыччат бөлөҕөр урукку өттүгэр 10-15 киһи күөн көрсөр эбит буоллаҕына, быйыл 25-тэр”, — диэн холобурдаан кэпсээтэ.    Оҕолор кыттыылара эмиэ көхтөөх. Ол буоллаҕа дии, бу Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн ситиһиитэ – үүнэр көлүөнэни төрүт култуурабытыгар уһуйуу, сыһыарыы, тарҕатыы.    […]

Ытыктабыллаах Саха сирин олохтоохторо! Ытык-мааны Өймөкөөн улууһун олохтоохторо! Саха Өрөспүүбүлүкэтин салалтатын уонна тус бэйэм ааппыттан эһигини Олоҥхо XVI ыһыаҕынан эҕэрдэлиибин! 2005 сыллаахха ЮНЕСКО биһиги олоҥхобутун киһи аймах тылынан уонна өйүнэн айбыт чулуу айымньытынан (шедевринэн) билиммитэ. Олоҥхо саха норуотун тылынан искусствотын муҥутуур чыпчаала буолар. Бу улуукан айымньыга аналлаах бырааһынньык аан бастаан 2006 сыллаахха тэриллибитэ, онтон ыла […]

«Олоҥхо ыһыаҕа – 2023” киэҥ хабааннаах национальнай бырааһынньыкка өрөспүүбүлүкэ оройуоннарыттан, Арассыыйа куораттарыттан уонна тас дойдулартан 5 тыһыынчаттан тахса киһи муһунна. Ил Дархан Айсен Николаев эрдэ бэлиэтээбитинэн, олоҥхо көмөтүнэн саха норуотун аата аан дойдуга билиннэ. Олоҥхо ыһыаҕар 80 тахса тэрээһин – “Дугуйа Бөҕө” олоҥхо-испэктээк премьерата, олоҥхо өрөспүүбүлүкэтээҕи марафона, уустар, оһуохайдьыттар, олоҥхоһуттар күрэстэрэ, ат симэҕин көрүүтэ, успуорт национальнай көрүҥнэригэр […]

Олоҥхо дьоруойдарын тэҥэ аныгы кэм Үрүҥ Уоланнара суолталаах тэрээһин ыытыллар сылыгар төрөөбүт Өймөкөөннөрүн аар-саарга дорҕоонноохтук сураҕырдан, уолаттар Олоҥхо ыһыаҕын сынаарыйыгар киирдилэр. Бу сонун көстүү туһунан сценарист Майя Власьева маннык быһаарда: — Олус сүгүрүйэ ааттыыр фольклориһым Сэһэн Боло сэрии аҕай иннинэ сурукка тиспит Өймөкөөн олоҥхоһуттара Максим Аммосов “Дугуйа Бөҕө”, Николай Атласов “Күн Эрили” олоҥхолоруттан сюжет ылан, эбэн-сабан суруйбутум. Түмүгэр […]

Өймөкөөн улууһугар Олоҥхо ХVI ыһыаҕар өрөспүүбүлүкэ араас улууһуттан  ыалдьыттар ыраахтан-чугастан айаннаан кэлэн, ыһыах бары тэрээһиннэригэр көхтөөхтүк кыттан, Олоҥхо ыһыаҕын сиэрин-туомун ситэрэн-хоторон биэрдилэр.   Норуот баай ускуустубата – оһуохай, тойук, олоҥхо, хомуска оонньооһун, маастартар, уустар күрэстэригэр бэйэлэрин да көрдөрдүлэр, уопут да ыллылар. Чурапчы улууһуттан кэлбит дэлэгээссийэ Олоҥхо ыһыаҕар сырыытын уонна ситиһиилэрин туһунан Чурапчытааҕы Олоҥхо киинин исписэлииһэ Оксана […]

Кыһыннары тоҥмот өйүмүлээх, сайыннары ууллубат тарыҥнаах, халлааҥҥа харбаспыт хаардаах хайалардаах, күүгэннэрэ күрүлүүр күрүлгэннээх Өймөкөөн сиригэр от ыйын 1-2 күннэригэр ыһыллыбыт ыһыах түмүктэннэ. Тэрийэн ыыппыт Томтор бөһүөлэгин, чопчу эттэххэ, II Бороҕон нэһилиэгин баһылыга Алексей Винокуров санаатын үллэстэр: -Былырыын 2022 с. Үөһээ Бүлүүгэ Өймөкөөн дэлэгээссийэтэ баран,  Олоҥхо ыһыаҕын хайдах тэрийэллэрин анаан көрбүппүт. Туох кистэлэ кэлиэй, үрдүк таһымыттан […]

Олоҥхо ыһыахтара төһө да биирдиҥи халыыптаахтарын иннигэр, ханна ыытыллалларынан көрөн, уратылаах буолаллар. Түөрт сүдү сис хайаларынан тулхадыйбат тулааһыннаах, өйүмүлээх Өймөкөөн сиригэр, Томторго, «Көмүс күрүө» этнокомплекска от ыйын 1-2 күннэригэр ыһыллыбыт ХVI Олоҥхо ыһыаҕа ол үгэстэн туораабата – ыһыаҕы арыйыы сиэригэр-туомугар Өймөкөөн улууһун уратыта да арылынна, күрэхтэһиилэргэ саҥа көрүҥнэр да баар буоллулар. Өксөкүлээх ыһыаҕыттан саҕыллан Өймөкөөн […]

“Олоҥхо ыһыахтарын кэнниттэн дьон-сэргэ тутан хаалара – ландшафтнай-этнографическай комплекстар уонна кинигэлэр”, — диэн бэлиэтээн эттэ Олоҥхо үнүстүүтүн дириэктэрэ Руслан Анисимов Олоҥхо XVI ыһыаҕын көрсө тахсыбыт кинигэлэри сүрэхтиир, дьоҥҥо билиһиннэрэр дьоро киэһэҕэ. -Олоҥхо үнүстүүтэ аан бастаан 2012 сыллаахха Ньурбаҕа ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар кыттыһан, үс кинигэни бэлэмнээн таһаарбыппыт. Дьэ, ол кэнниттэн сыл аайы күүскэ үлэлээн, билиҥҥитэ олоҥхоҕо […]

Былырыын Үөһээ Бүлүүгэ ыытыллыбыт Олоҥхо үбүлүөйдээх XV ыһыаҕар улуус кииннэммит библиотечнай ситимэ сонун сүүрээни киллэрбитэ – олоҥхону ааҕыы марафонун.   Ол курдук, оруобуна 100 киһи икки күн устата Былатыан Ойуунускай “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхотун куолаан аахпыттара. Олор ортолоругар саха тылын дьаныһан үөрэтэр турок Умит эмиэ баара.   Нэһилиэнньэни олоҥхону ааҕыыга көҕүлүүр бу бэртээхэй бырайыагы сэҥэрээннэр, эстафета паалкатын […]

От ыйын өҥүрүк куйааһа сатыылаан турар кэрэ кэмигэр бурҕаат буордаах бороҕоттор Томтордорун туоната ырыанан-тойугунан туолла. Бу сүҥкэн тэрээһини сүрүннэспит култуура миниистирин бастакы солбуйааччыта Афанасий Ноев санаатын үллэһиннэ: -Өймөкөөн сиригэр-уотугар, II Бороҕон нэһилиэгэр, Томтор бөһүөлэгэр хаһан да кэлбэтэх элбэх киһи мустан, икки күн устата кэлин кэпсээн буолан кэрэхсэнэр ытык ыһыаҕы ыстылар.          Олоҥхо XVI ыһыаҕар Сахабыт […]

Национальная библиотека РС(Я) и Арктический государственный институт культуры и искусств выиграли грант Президентского фонда культурных инициатив с проектом «Десант исполнителей эпоса Олонхо в Таттинский улус «Олонхолоох айан»». Проект представляет собой выезд творческой группы в 4 села Таттинского улуса: Харбала, Чычымах, Жохсогон, Кыйы для видеосъемок исполнителей улуса, а также проведения вечеров слушания олонхо для местного населения. […]

Олоҥхо ыһыаҕын биир үтүө үгэһэ – бастыҥ олоҥхоһуттары маанылаах сандалыга ыҥыран, үрдүкү салалта бэрэстэбиитэллэрин кытта атах тэпсэн олорон сэһэргэһии буолар. Өймөкөөҥҥө буола турар бу Олоҥхо ыһыаҕар СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, Олоҥхо XVI ыһыаҕын тэрийэр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Сергей Местников ытык ыалдьыттары көрүстэ, күндүлээтэ. -Кэрэ айылҕалаах Өймөкөөн сиригэр Олоҥхобут ыһыаҕа ыһыллар түгэнэ тосхойдо. Маныаха балачча үлэ ыытылынна. […]

Олоҥхоһуттар түһүлгэлэрин аһыллыыта бэс ыйын 30 күнүн киэһэ буолла. Таатталар бэркэ тэрийэн ыыттылар. Ол курдук, Таатта улууһун Бочуоттаах гражданина, былырыын Үөһээ Бүлүүгэ буолбут Олоҥхо ыһыаҕын «Кылаан чыпчаал» аатын ылбыт муҥутуур кыайыылааҕа, култуура үтүөлээх үлэһитэ, Саха Сирин оһуохайын үтүөлээх этээччитэ, өрөспүүбүлүкэ бастыҥ дьиэ кэргэнин ытык аҕата, “Төрөппүт Албан аата” уордьан кавалера Афанасий Николаевич Попов аман тылынан […]

Өймөкөөҥҥө ыытыллар «Айыы санаа айана» диэн Олоҥхо ыһыаҕын тэрээһиннэрэ бэс ыйын 29 күнүттэн саҕаланнылар. Бу ыһыах кэмигэр 80-тан тахса култуурунай тэрээһин, 15 спортивнай күрэхтэһии, 20 араас хайысхалаах куонкурус ыытыллара былааннанар.«Көмүс күрүө» этнографическай комплекска от ыйын 1 күнүгэр буолар үөрүүлээх аһыллыы театрализованнай дьүһүйүүтүн туһунан Олоҥхо тыйаатырын дириэктэрэ, бу туруорууга сүрүн эппиэтинэстээх Мария Турантаева кэпсиир: -Олоҥхо ыһыаҕа […]

Олоҥхо ыһыаҕар 80-тан тахса култуурунай тэрээһин, 15 спортивнай күрэхтэһии, 20 куонкурус ыытыллара былааннанар. Тэрээһиннэр бүгүҥҥүттэн, бэс ыйын 29 күнүттэн, саҕаланан бараллар. Бастакы күннэргэ кинигэлэри сүрэхтээһин уонна сэминээрдэр. Оттон ыһыах үөрүүлээх аһыллыыта  от ыйын 1 күнүгэр сарсыарда 11.00 чаастан “Көмүс күрүө” комплекска буолар. Өймөкөөн фольклорун Дугуйа Бөҕөтө — театрализованнай дьүһүйүү сүрүн дьоруойа. Ыһыах аһыллыан иннинээҕи күн, […]

В село Томтор начали прибывать участники и гости республиканского Ысыаха Олонхо-2023. Руководитель отдела по реализации приоритетных проектов Института геокультурного развития Министерства культуры и духовного развития РС (Я), член рабочей комиссии по организации и проведению Ысыаха Олонхо Сардана Брызгалова рассказала о деталях предстоящего события. В Оймяконском улусе создан и действует Оперативный штаб по всем направлениям деятельности […]

Служба спасения Республики Саха (Якутия) информирует о том, что в период проведения «Ысыаха Олонхо – 2023» в целях обеспечения безопасности на наиболее аварийных участках ФАД «Колыма» будут выставлены посты спасателей с необходимым оборудованием: -ФАД «Колыма» от п. Нижний Бестях – до переправы через р. Алдан (протяженность по ФАД — 390 км) обеспечивает безопасность филиал Таттинского […]

Үүнэр көлүөнэ тыйаатыра 31-с айар үлэтин дьылын «Мэндэ Бухатыыр” олоҥхо-испэктээгинэн түмүктээтэ. Бу испэктээкил Олоҥхо ыһыаҕар көрдөрүллүөҕэ. Айымньы ааптара — оҕо биллиилээх суруйааччыта Евдокия Иринцеева-Огдо, сыанаҕа туруорааччы режиссер – СӨ үтүөлээх артыыската Валентина Якимец, сыананы киэргэтээччи уонна көстүүмү таҥааччы – СӨ култууратын туйгуна Мария Иванова. «Мэндэ Бухатыыр» испэктээк саҕаланыан иннинэ, үгэс быһыытынан, Үүнэр көлүөнэ тыйаатырын уус-уран […]

СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников тэрийэр кэмитиэт уочараттаах мунньаҕын ыытта. Мунньахха «Саха» НКИХ Өймөкөөҥҥө ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын аһыллыытын уонна сабыллыытын сиэрин-туомун, ыытыллар өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустары уонна күрэхтэһиилэри уһулан, быһа биэриигэ өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар көрдөрөрүгэр анаан  сибээс уонна интэриниэт лиинньийэлэрэ холбонон, бэлэм буолбуттарын иһитиннэрдилэр. Уопсайа саха төрүт култууратыгар аналлаах 10 куонкурус 42 хайысханан ыытыллыаҕа. Онно 11 кыайыылаах […]

Үс Хатыҥ ыһыаҕын кэмигэр СӨ Национальнай художественнай түмэлэ «Олоҥхо дойдута» диэн быыстапканы Сайылык түһүлгэтигэр туруорда. Манна А.Н. Осипов, М.М. Лукина, М.Г. Старостин, А.В. Чикачев, А.П. Мунхалов, А.Е. Евстафьев, Т.Е. Шапошникова олоҥхону кытта ситимнээх хартыыналарын көрдөрдүлэр. Олоҥхоҕо саха норуота сир-дойду айыллыытын, омук кутун-сүрүн, киһи сирдээҕи аналын, кэм-кэрдии суолтатын, үс дойду туһунан, о.д.а. бөлүһүөктүү толкуйдарын, религиознай, мифологическай […]

Бэс ыйын 17-18 күннэригэр Мэҥэ Хаҥалас улууһун ырыаҕа ылламмыт, хоһооҥҥо хоһуллубут Уол Табаҕа диэн биир үтүөкэн сиригэр нэһилиэк төрүттэммитэ 255 сылыгар уонна үс сүдү убайдарбыт: ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, олоҥхоһут, сээркээн сэһэнньит Иннокентий Иванович Бурнашев-Тоҥ Суорун төрөөбүтэ 155, бэйиэт, тылбаасчыт Иван Егорович Слепцов-Арбита төрөөбүтэ 110, Саха АССР норуотун маастара, аатырбыт тимир ууһа Семен Иннокентьевич Гоголев-Амынньыкы […]

Бу күннэргэ Өймөкөөн улууһугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар барар улуустар дэлэгээссийэлэрэ, ыалдьыттар Тымныы полюһугар ыһыллар өрөспүүбүлүкэтээҕи 16-с ыһыахха айааннаары тэринэн эрэллэр. Үгүс дьон кэлэр нэдиэлэ саҥатыттан ыраах айаҥҥа туруналлар. Ыһыахха айанныыр дьон Өймөкөөн кэрэ айылҕатыгар хаартыскаҕа, видеоҕа түһэн, балаакканан хоно-хоно ыксаабакка айаннаары сөптөөхтүк тэриммиттэр. Аара баран иһэн киһи тохтоон хаартыскаҕа түһэригэр үгүс бириэмэ барар. Онон ыксаан, […]

В разделе «Педагогика Олонхо» представлены видеоуроки известного этнопедагога, заслуженного учителя Якутии Никандра Прокопьевича Тимофеева «Дьиэрэй саха тойуга» в двух частях. Музыковеды отводят традиционному пению тойук центральное место в музыкальном фольклоре якутского народа. Видеоуроки подготовлены Музеем музыки и фольклора народов Якутии в 2018 году и стали доступны для посетителей сайта, посвященного эпосу, благодаря сотрудничеству учреждений культуры. Напомним, что […]

Бэс ыйын 18 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууһугар улуу олоҥхоһут Тоҥ Суорун 155, суруйааччы Иван Арбита 110, Амынньыкы Уус 110, Табаҕа нэһилиэгэ тэриллибитэ 255 сылларыгар аналлаах 11-с Олоҥхо ыһыаҕа ыытылынна. Онно Таатта улууһун Алдан нэһилиэгиттэн «Түһүлгэ түһүмэхтэрэ» фольклорнай бөлөх (сал. А. Багардынов) кытынна уонна олоҥхону куолаан толорууга бастакы үрдэли ылары ситистэ. Биирдиилээн толорууга ситиһиилэрбит: Олоҥхону биирдиилээн […]

Таатта улууһун быйылгы оройуоннааҕы ыһыаҕа П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылыгар ананна. Онон “Үс саха олоҥхото-тойуга сайыннын!” диэн аһаҕас фольклорнай фестиваль-көрүү нэһилиэктэр икки ардыларыгар ыытылынна. Бөлөхтөр фольклор 5 көрүҥэр күрэхтэстилэр: түөлбэ олоҥхотун куолаан толоруу, норуот ырыата, чабырҕах, хомуска сыыйа тардыы, таатталардыы оһуохай.Тэрийээччилэр – “Таатта улууүа” МТ, улуустааҕы норуот айымньытын дьиэтэ – хас көрүҥ ахсын кыайбыкка 10.000 […]

Первый всемирный форум сказителей эпосов с участием исполнителей и эпосоведов из регионов России, Монголии, Узбекистана состоялся в Республике Кыргызстан. Северо-Восточный федеральный университет представили директор Института Олонхо Руслан Анисимов и старший научный сотрудник, исполнитель олонхо Юрий Борисов. На форуме в Иссык-Кульской области собрались представители девяти национальностей и обсудили идеи по развитию культуры сказания народных эпосов. Директор […]

Бэс ыйын 18 күнүгэр Тараҕай нэһилиэгэр ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, улуу олоҥхоһут Иннокентий Бурнашев-Тоҥ Суорун 155, Саха АССР норуотун маастара, тимир ууһа Семен Гоголев-Амынньыкы Уус 110, Иван Слепцов-Иван Арбита 110, Тараҕай нэһилиэгэ төрүттэммитэ 255 сылларыгар аналлаах «Ырыа куттаах Табаҕа олоҥхону уруйдуур!» диэн улууспутугар 11-с төгүлүн тэриллэр Олоҥхо ыһыаҕа икки күн өрө көтөҕүллүүлээхтик, үтүө түмүктээхтик ыытылынна. […]

Тымныы оройунан биллибит Өймөкөөн улууһун Томторугар от ыйын 1-2 күннэригэр ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын ыҥырыытын көрүҥ. «Айыы санаанан айан» ыһыах бэлиэлэрэ — Лабыҥкыр күөлүн кыыла Лаби, луо куттаах Мэндэ бухатыыр уонна Хомпо хотой.

Олоҥхоһут, норуот ырыаһыта, тойуксут П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ репертуарыттан 8 ырыа “Подкасты” анал салааҕа киирдэ. “Тараҕана сайылык”, “Ньургун трактор”, “Торбосчут Домна” уус-уран ааҕыы, олоҥхо ырыалара: “Абааһы уолун ырыата”, “Бухатыыр ырыата”, “Сорук Боллур ырыата”, “Ытык Хаскыйдаан ырыата” уонна оһуохай киирдилэр. Бу репертуары Саха сирин норуоттарын музыкатын уонна фольклорун түмэлэ туспа диискэ оҥорон, Нам улууһугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар анаан 2019 сыллаахха таһаарбыта. https://olonkho.nlrs.ru/archives/category/radio-olonkho/%d0%b8%d1%81%d0%bf%d0%be%d0%bb%d0%bd%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d1%80%d0%b0%d0%b4%d0%b8%d0%be-%d0%be%d0%bb%d0%be%d0%bd%d1%85%d0%be […]

С.А. Зверев-Кыыл Уола аатынан Үҥкүү национальнай тыйаатыра быйылгы сезонун аан дойдутааҕы премьеранан түмүктээтэ: “Ситим” диэн испэктээгинэн.          “Биһиги тыйаатырбыт саҥалыы сайдар суоллары тобулар. Репертуарбыт хатыламмат туруорууларынан кэҥииригэр, кэнсиэртиир бырагыраамабыт сонун үҥкүүлэринэн хаҥыырыгар дьулуһабыт” диэн суруйар “Ситим” испэктээк буклетын аан тылыгар Үҥкүү национальнай тыйаатырын дириэктэрэ Александр Алексеев.  “Ол туһуттан Арассыыйа аатырбыт театральнай диэйэтэллэрин кытта кыттыгас бырайыактары толкуйдуубут” […]

Глава республики Айсен Николаев в начале июня провёл выездное совещание по вопросам строительства Арктического центра эпоса и искусств и Государственной филармонии Якутии. По итогам осмотра строящегося здания руководитель региона поручил устранить отставание от графика работ, передает пресс-служба главы и кабмина региона.  «Самый основной вопрос, который на сегодняшний существует, это быстрее войти в график и полностью выполнить […]

От ыйын 1-2  күннэригэр ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын үгүс былааннара силигин ситэн бигэргэннилэр.  Ол курдук, улуустааҕы култуура управлениетын салайааччыта Аксиния  Сивцева бэлиэтээбитинэн, Өймөкөөн улууһун Томтор нэһилиэгэр «Көмүс күрүө» этнографическай комплекска ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын генеральнай былаана бигэргэннэ. Бу туһунан улуустааҕы «Северная заря» хаһыат бэйэтин телеграм-ханаалыгар иһитиннэрдэ. Бэс ыйын 20 күнүгэр Олоҥхо ыһыаҕын бары эбийиэктэрин бэдэрээччиттэрэ үлэлэрин кэмигэр түмүктээн, хамыыһыйаҕа […]

Сыл аайы улуустарынан ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын аайы дьон саамай кэрэхсиирэ – Аал Луук мас.  Өймөкөөн улууһун Аал Луук маһа атыттартан олох ураты буолуоҕа. Бу туһунан “Уран” дизайн-устуудьуйа Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн эбийиэгин – Аал Луук маһы — тута сылдьар биригээдэ салайааччыта Василий Яроев билиһиннэрдэ: — Син эмиэ атын улуустар курдук, Өймөкөөн маһа 17 м үрдүктээх буолуоҕа. Аал Луук мас […]

Биология билимин хандьыдаата, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, СӨ агропромышленнай комплексын бочуоттаах үлэһитэ, Өймөкөөн улууһугар аҕыйах ахсааннаах норуоттар ассоциациятын, “Ай-Молкээн” НКО бэрэссэдээтэлэ Марианна Таркова уран тарбахтаах иистэнньэҥнэри түмэн, Олоҥхо ыһыаҕар көхтөөхтүк бэлэмнэнэллэр. Иистэнньэҥнэр Н.М. Заболоцкай-Чысхаан аатынан кыраайы үөрэтэр түмэл балаҕаныгар мустан, эбээн норуотун түһүлгэтигэр анаан ураһа тигэ сылдьаллар. — Биһиги ыһыахха эбээн норуотун түһүлгэтигэр туруохтаах сарыы ураһаны […]

Эксперты восстановили традиции местных жителей, которые были утеряны. За день до торжественного открытия Ысыаха Олонхо – 2023 в Оймяконском районе, в ночь с 30 июня по 1 июля, проведут церемонию встречи солнца и реконструированный обряд благословления по старинным канонам жителей Оймяконья. Об этом ЯСИА сообщил директор научно-исследовательского института Олонхо СВФУ Руслан Анисимов. «Мы по крупицам […]

 Геокултуурунай сайдыы үнүстүүтүн анал сырыыта бэс ыйын 6 күнүгэр Хаҥалас улууһугар тэрилиннэ.  Бу сырыы чэрчитинэн Чапаево сэлиэнньэтигэр 8-ыс сылын үлэлээбэккэ турар элбэх хайысхалаах уопсастыбаннай-култуурунай киини сөргүтүү боппуруоһун тула кэпсэтии буолла. Ол курдук, МФОКЦ диэн кылгатыллан ааттанар дьиэ 2012 сыллаахха үлэҕэ киирбитэ. 2016 сылга диэри толору үлэлээбитэ. Манна оҕо театральнай оскуолата, олохтоох кулууп уонна бибилэтиэкэ баара. […]

 “Айыы санаа айана”  диэн ааттаммыт быйылгы Олоҥхо ыһыаҕын дьаралык бэлиэлэрэ бигэргэннилэр.   Ол курдук, Өймөкөөн улууһун аатырбыт Лабыҥкыр күөлүн кыыла Лаби, луо куттаах, хотой тыыннаах Мэндэ бухатыыр уонна Хомпо хотой. Бу уобарастары Е.Иринцеева-Огдо остуоруйатыттан ыллылар. Кинилэри Уус Ньара худуоһунньуга, “Пегас” оҕо айымньытын дьиэтин үлэһитэ Егор Неустроев ойуулаата. Тоҕо остуоруйаттан ыллылар диэтэххэ, оҕо аймахха анаан айыллыбыт […]

Завершен перевод эпоса олонхо «Дугуйа Бөҕө» с якутского на русский язык. Аита Шапошникова, член Союза писателей России, переводчик, доцент Литературного института им. А.М.Горького, завершила перевод олонхо «Дугуйа Бөҕө» оймяконского сказителя Максима Аммосова, записанного с его слов в 1940 году этнографом и краеведом Сэhэн Боло. Вот, что она об этом пишет: -Это четвёртый эпос, переведённый мной. […]

Өймөкөөҥҥө Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэр улуустааҕы дириэксийэ салайааччыта Николай Обоюков киин куоракка кэлэн, өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрийэр кэмитиэт чилиэннэригэр, министиэристибэлэргэ уонна биэдимистибэлэргэ сылдьан, тирээн турар кэккэ боппуруоһу дьүүллэстэ. — СӨ тырааныспарын миниистирэ Владимир Сивцевы кытта айан суолларын өрөмүөнүн туһунан кэпсэттибит. Ол иһигэр Уус Ньаранан сөмөлүөттэр көтөр түгэннэригэр, Томторго диэри дьону тиэйии-таһыы боппуруоһун эмиэ көрдүбүт. Томторго сөмөлүөт түһэр вариана эмиэ таарылынна. […]

«Саха» НКИХ архыыбыттан «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхону нуучча поэта Владимир Державин тылбаастаан, 1975 с. туспа кинигэнэн тахсыбытын туһунан устууну бу күннэргэ «Телеграм» ханаалыгар таһаардылар. Онтон билигин «Огонек» сурунаал 1976 сыл 28-с нүөмэригэр Антонина КОПТЯЕВА ыстатыйатын ааҕыҥ. Какой гигантский край Якутия, суровая и прекрасная в первозданном величии! Самых бывалых людей поразит она удивительной природой и богатством […]

Тоҕус ый тымныылаах, аҕыс ый хаардаах Сахабыт Сиригэр сайын саҕаланар маҥнайгы күнүн көрсөр – кэтэһиилээх түгэн! Кыстыгы этэҥҥэ туораан, күөххэ үктэммит үөрүүбүтүгэр Олоҥхо тыйаатыра саха иһитин оҥорор “Көмүлүөк” хампаанньаны  кытта «Сайын кэлиитэ» этно-фэшн дефилени  көрдөрдүлэр.          Саха иһитэ-хомуоһа уонна таҥаһа уларыйан испитин, майгыннаһар өрүттэрин уонна култуурабыт кэрэһитэ буолалларын Олоҥхо тыйаатырын артыыстара ырыаларынан-тойуктарынан хоһуйан сэһэргээтилэр. Бу […]

Өймөкөөн улууһугар от ыйын 1 уонна 2 күннэригэр ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэниини көрөр-истэр соруктаах Томтор нэһилиэгэр бырабыыталыстыба оробуочай бөлөҕө үлэлээтэ. Хамыыһыйаны СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников салайан илдьэ сырытта. Оробуочай бөлөх састаабыгар СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин 1-кы солбуйааччы, Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии тэрийэр кэмитиэтин култуурунай чааһыгар эппиэттээх  Афанасий Ноев, Предпринимательство, эргиэн уонна туризм миниистирин солбуйааччы, тэрийэр кэмитиэт […]

Бу күннэргэ биллиилээх саха фольклориһа, эпосоведа, филологическай наука доктора Николай Васильевич Емельянов төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах «Эпические традиции народов евразии: проблемы и перспективы исследования» диэн научнай үлэ хомуурунньуга электроннай көрүҥүнэн бэчээккэ таҕыста. Бу хомуурунньук 2021 с. тохсунньу 2-3 күннэригэр Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт Бүтүн Арассыыйатааҕы научнай кэмпириэнсийэ матырыйаалларынан таҥылынна. Хомуурунньук Гуманитарнай чинчийэр уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах […]

До 2027 года запланировано издание пяти томов, к выпуску готовится первый том «Энциклопедия Олонхо: Олонхосуты», который будет опубликован в конце 2023 года, сообщает ТАСС. Издание станет первым в мировой эпосоведческой науке опытом систематизации народного эпоса, отметили в научно-исследовательском институте Олонхо Северо-Восточного федерального университета. Следующие тома будут посвящены отдельно сюжетам, персонажам, эпосу и обществу, универсалиям и уникалиям […]

Ийэм бииргэ төрөөбүт быраата, биллиилээх олоҥхоһут, оһуохайдьыт, уус-уран ааҕыы бөдөҥ маастара, ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, РСФСР үтүөлээх, Саха АССР норуодунай артыыһа Гаврил Гаврильевич Колесов толорбут «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхото «Мелодия» фирмаҕа баластыыҥкаҕа уһуллан тахсыбыта үйэ аҥаара буолла. Эһэбит, II Баатара нэһилиэгин Өргөннөөҕүн олохтооҕо Гавриил Михайлович Колесов кэргэнэ Аграфена Николаевналыын уон алтата оҕоломмуттарытта уон иккилэрэ кыраларыгар, […]

С.А. Зверев-Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү национальнай тыйаатыра олоҥхо сюжетынан туруоруллубут “Ситим” диэн испэктээк аан дойдутааҕы премьератыгар ыҥырар.   Бу испэктээккэ көстөр сири бары тута билиэххит – Өлүөнэ туруук таас хайалара. Олоҥхо дьоруойдара онно айылҕалыын алтыһан, кыыл-сүөл тэҥэ, айылҕа сокуонунан олороллоро ойууланыаҕа: кими эрэ таптаан эккирэтиэхтэрэ, кими эрэ самнараары кыргыһыахтара… Ол эрээри бу былыргы айымньы аныгылыы […]

Бу күннэргэ СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин 1-кы солбуйааччыта Афанасий Ноев Өймөкөөн улууһугар ыытыллыахтаах Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэниигэ туһуламмыт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕы тэрийэн ыытта. Сүрүн тэрээһиҥҥэ министиэристибэлэр эппиэттээх салайааччылара Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии үлэтин хайдах ыыта сылдьалларын иһитиннэрдилэр. Икки өрүс туорааһыннаах СӨ тырааныспарын уонна таксинан пассажирдары уонна таһаҕаһы тиэйиигэ эрэгийиэннээҕи судаарыстыбаннай хонтуруол дэпэртээмэнин кылаабынай исписэлииһэ Сергей Кривошапкин мунньахха […]

Саха уус-уран тылын-өһүн духуобунай баайа, силиһэ, төрдө буолбут олоҥхобутун сүтэрбэт, симэлиппэт сыалтан сир-сир аайы үгүс тэрээһиннэр ыытыллаллар. Дьааҥыбыт Ийэ олоҥхоһута Дарья Томская-Чайка «Көмүс Мөкүлүкээн» олоҥхотун Боруулаахха бөлөҕүнэн аахпыттарын сырдатабыт. Олохтоох дьаһалта, орто оскуола, уһуйаан, култуура киинэ уонна Токума нэһилиэгин тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ сахабыт тылын сүөгэйин-сүмэтин, тылын дэгэтин бэйэлэригэр арыйдылар, киэҥ араҥаҕа таһаардылар. Тэрээһин саҕаланыан иннинэ саха […]

“Билэрбит курдук, “Ньургун Боотур” операны 1943 сыллаахха аан бастаан сыанаҕа туруорбуттара уонна ол сыл, 100 төгүл оонньоон, онно киирбит үбүнэн Т-34 тааҥканы туппуттара. Онон Кыайыыны аҕалсыбыт “Ньургун Боотур” олоҥхо-операны Кыайыы күнүгэр толору саалаҕа көрдөрдүлэр. Санатан эттэххэ, бу Саха АССР 100 сылынан А.С. Борисов режиссердаан туруорбут операта буолар. Урут бастаан М.Жирков бэйэтэ, онтон 1957 с. Литинскэйдиин […]

Покровскай куоракка Хаҥалас улууһун “Олоҥхо ассоциацията” уопсастыбаннай түмсүү сүбэ мунньаҕа «Арчы дьиэтигэр» буолан ааспыта. Улуус дьаһалтатыттан баһылык солбуйааччыта Юрий Никифоров кыттыбыта улахан суолтаны биэрдэ. Мунньаҕы култуура уонна духуобунай сайдыы салалтатын салайааччыта Фекла Варламова «Олоҥхо ассоциацията” түмсүү икки сыллаах үлэтин билиһиннэрииттэн саҕалаата. Түмсүү балай да үлэни ыыппытын бэлиэтээтилэр. Ол кэнниттэн мустубут дьон санааларын эттилэр. Федора Фомина […]

Бу күннэргэ Өймөкөөн улууһугар ыытыллыахтаах Олоҥхо ыһыаҕар үгүс өрүттээх бэлэмнэнии үлэтэ бары хайысханан тэтимнээхтик  ыытыллар. Бу туһунан Томтор нэһилиэгин баһылыга Алексей Винокуров маннык сырдатар: — Бүгүҥҥү күҥҥэ Олоҥхо ыһыаҕын түһүлгэтин биэс улахан эбийиэгэр үлэ бара турар. Куйдуһуҥҥа — алтыс биригээдэ, ипподромҥа сэттис биригээдэ үлэлиир. Нэһилиэкпитигэр  тупсаҕай оҥоһуулаах балаҕан тутуута түмүктэнэн эрэр. Толору хааччыллыылаах балаҕан кыһыннары […]

Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүн чэрчитинэн Ф.Потапов аатынан норуот айымньытын дьиэтигэр Амма улууһун уран тарбахтаах маастардарын хамаандалара “Кылтан кынаттанан, сиэлтэн ситимнэнэн” диэн улуустааҕы күрэххэ күөн көрүстүлэр. Бэлиэтээн эттэххэ, бу күрэх эһиил улууспутугар ыытыллыахтаах Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии тэрээһин быһыытынан буолла. Күөн күрэс үөрүүлээх аһыллыытыгар эҕэрдэ тылын улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы, улуустааҕы Олоҥхо ассоциациятын салайааччыта Нюргуяна Илларионова тириэртэ. […]

П.Ядрихинскай-Бэдьээлэ олоҥхотунан СӨ үтүөлээх артыыһа Матрена Корнилова туруорбут, «Кыһыл көмүс мааска» национальнай театральнай бириэмийэ түөрт номинациятыгар киирбит «Дьырыбына Дьырылыатта» испэктээккэ ыам ыйын 10 күнүгэр ыҥырабыт. Испэктээк аһымал аахсыйа быһыытынан көрдөрүллэр. Киирбит үп СӨ култууратын туйгуна, Олоҥхо тыйаатырын тутаах исписэлииһэ, музыкант, мультиинструменталист, педагог Леонид Иванов-Лүҥкүр ыарахан эпэрээссийэни ааһарыгар көмө буолуоҕа. Буолар күнэ: ыам ыйын 10 к. […]

Олоҥхо тыйаатырын артыыһа, олоҥхоһут Василина Баланова-Кэрэмэс Лыҥкыр төрөөбүт күнүн көрсө, бар дьонун Н.П.Бурнашов-Боодоҕос “Кыыс Дэбилийэ» олоҥхотуттан быһа тардыыны толоруутугар ыҥырар. Буолар сирэ: В.Г. Белинскэй аатынан Кыраайы үөрэтэр бибилэтиэкэ дьиэтэ. Аадырыhа: Фёдор Попов аатынан уул., 18. Күнэ-дьыла: ыам ыйын 3 күнэ. Бириэмэтэ: 16:00 чаастан. Киириитэ: БОСХО. Олоҥхо умсулҕаннаах кэрэ киэhэтигэр, сахабыт тылын сүмэтигэр угуттанан, кэрэ дорҕоон, […]

Чурапчы улууһугар РФ норуодунай артыыһа, СӨ Судаарыстыбаннай сүбэһитэ, геокултуурунай сайдыы үнүстүүтүн генеральнай дириэктэрэ Андрей Борисовы кытта көрсүһүү буолла. Дьаһалга улуус баһылыга Степан Саргыдаев, нэһилиэк баһылыктара, улуус салалталарын начаалынньыктара, тэрилтэ салайааччылара, уопсастыбанньыктар, култуура уонна ускуустуба эйгэтин үлэһиттэрэ кыттыыны ыллылар. Андрей Саввич духуобунас, сиэр-майгы сыаннастарын харыстааһыҥҥа уонна сайыннарыыга​ аналлаах «ТҮМҮҮ – Төрүт Үгэс Мин Үүнэр Үктэлим» бырайыагы […]

Научно-исследовательский институт Олонхо СВФУ ищет родственников cказителей-олонхосутов!  Институт планирует издание I тома «Энциклопедии Олонхо: Олонхосуты». В целях обеспечения издания исчерпывающей информацией идет кропотливая работа по сверке и дополнению имеющихся сведений по каждому олонхосуту. Информация, содержащаяся в таких энциклопедических изданиях, остается актуальной в течение 50 лет . Исходя из этого, во избежание ошибок, неточностей, для проверки достоверности данных требуется, по […]

Улуу убайбыт, саха сэбиэскэй литературатын төрүттээччи, бөдөҥ политическай деятель, автономнай өрөспүүбүлүкэни олохтооччу, учуонай, суруйааччы Платон Алексеевич Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылын, итиэннэ Өрөспүүбүлүкэ күнүн көрсө, Таатта улууһугар «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхону нэһилиэктэринэн толордулар. Үс нэһилиэк олоҥхоһуттарын иһиттилэр: Тааттыныскай нэһилиэк олоҥхоһуттарын бөлөҕө (сал. М.В. Тарабукина) Алдан нэһилиэгин олоҥхоһуттарын бөлөҕө (сал. А.Н. Багардынов) Уолба нэһилиэгин олоҥхоһуттарын бөлөҕө (сал. […]

Андрей Борисов Саха Сирин омуктарын өйүн-санаатын, дууһатын чөмчүүгүн күөрэччи тутан, инники күөҥҥэ илдьэн иһэргэ анаммыт курдук… Мин биир идэлээхтэрим алҕаһааннар, кинини Саха Өрөспүүбүлүкэтин баһылыгын сүбэһитин курдук дьоҥҥо-сэргэҕэ  билиһиннэрэллэр. Дьиҥинэн,  кини, анал балаһыанньа быһыытынан, биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр төрдүс кэрдиискэ тутуллар дуоһунастаах сирэй буолар. Ол иһин Россия тас дойдулары кытта сыһыаннаһыыларыгар, атын эрэгийиэннэри кытта араас өрүттээх хардарыта  сибээстэһиилэри […]

«Эдэртэн эйэтин, кырдьаҕастан алгыһын ыл» диэн саха өһүн хоһооно этэринии, настаабынньык-фольклорист, олоҥхону чинчийээччи, бэрэпиэссэр, филологическай билим дуоктара Василий Васильевич Илларионов уонна кини үөрэнээччитэ, Саха Сиригэр геокультурнай сайдыы институтун сүрүн үлэһитэ, уопсастыбаннаһы түмэр «ТҮМҮҮ» бырайыак салайааччыта Сардана Семеновна Брызгалова, научнай-култуурунай экспедицияларын чэрчитинэн, муус устар 20 күнүгэр Дьааҥы улууһун Боронук орто оскуолатын ураһа саалатыгар Дьааҥы Ийэ олоҥхоһута […]

Бу муус устар ый 8-9 күнүгэр Сунтаарга буолбут «Тоҕус оһуордаах түһүлгэҕэ» Кириэс Халдьаайыттан (Томпо) 12 буолан кытынныбыт. Олоҥхо дойдута Сунтаарга сүргэбит көтөҕүллэн, бары үөрэ-көтө айан суолугар туруммуппут. Ыраах айанныыр дьон, саха сиэринэн, Томпоттон тахсар бэлиэттэн саҕалаан, арыылаах алаадьыбытынан сирбитин-уоппутун аһата сырыттыбыт. Сунтаарга олох киэһэ айаннаан кэлбиппит уонна толору хааччыллыылаах интэринээккэ түспүппүт. Сарсыныгар сарсыардаттан ааттаах-сурахтаах Олоҥхо ураһа-дыбарыаһыгар […]

Биһиги Дьааҥыбыт сиригэр ытык ыалдьыттарбытын көрүстүбүт – ХИФУ бэрэпиэссэрэ, наука дуоктара, олоҥхону чинчийбит эпосовед Василий Васильевич Илларионовы итиэннэ СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтин бырайыактары сүрүннүүр отделын салайааччыта Сардаана Семёновна Брызгалованы. Кинилэр  көтөн кэлээт, оройуон дьаһалтатын, улуус култууратын салалтатын үлэһиттэрин кытта көрсөн баран, Верхоянскай куораппытыгар Ийэ олоҥхоһуппут Даарыйа Томская-Чаайка анаммыт пааматынньыкка Дьааҥы дьонун кытта үөрүүлээх […]

Үөрэхтээһиҥҥэ уонна наукаҕа туһуламмыт “Сибиир сөбүлэҥэ” диэн эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы ассоциация иһинэн тэриллибит Координационнай сэбиэт оробуочай бөлөҕө Сибиир уонна Уһук Илин норуоттар тылларыгар анаммыт мунньаҕа буолан ааста. Бу мунньахха Бурятия, Тыва, Алтаай, Хакасия өрөспүүбүлүкэтин  бэрэстэбиитэллэрэ, уһуйааччылара, учуонайдара кыттыыны ыллылар. Биһигиттэн Ил Түмэн үөрэххэ, наукаҕа, уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева Саха Сиригэр төрөөбүт […]

Мукучуга «Дайан» сынньалаҥ киинигэр А.Д. Макарова аатынан Култуура уонна ускуустуба кэллиэһин төрдүс кууруһун устудьуона Сергей Гаврильев П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылынан,  «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхо тутулугар олоҕуран, оскуола оҕолоругар театральнай күрэх көрүҥүнэн «Олоҥхо ойуута» диэн отчуоттуур туруоруутун астына көрдүбүт. Маныаха кыттыыны ыллылар: Н.П. Егоров аатынан Мастаах, И.Е. Левин аатынан Танара орто оскуолаларын, Мукучутааҕы гимназия үөрэнээччилэрэ, «Дэриэбинэчээн» тыйаатыр […]

Тыва Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтэ А.С. Пушкин аатын сүгэр. Бу бибилэтиэкэ пуондата “Мэҥэ тойук” кинигэнэн хаҥаата. «Мэҥэ тойук» диэн кыргыыс, алтаай, баскыыр, тыбаа  норуоттарын эпостарын сахалыы тылбааһын хомуурунньуга буолар. Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков түмэн оҥорбута. Кини “Аан дойду норуоттарын эпостара” норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация вице-президенэ уонна Олоҥхо 10 сылын тэрийэр национальнай кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ […]

Олоҥхону тилиннэриигэ, тарҕатыыга, сайыннарыыга сүҥкэн кылааттаах норуот дьокутаата, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков «Олоҥхо энциклопедиятын» бэлэмнээһин уонна таһаарыы боппуруоһугар сүбэ мунньаҕы тэрийэн ыытта. Бырайыак саха норуотун эпическэй култууратын пааматынньыктарын уонна сүрүн өйдөбүллэрин ситимниир ыйынньыгы киэҥ эйгэҕэ таһаарар сыаллаах-соруктаах. Аныгы эпосоведение ситиһиилэрин күөнүгэр олоҥхоҕо дириҥ интэриэһи үөскэтиэхтээх ХИФУ Олоҥхону чинчийэр научнай институтун дириэктэрэ, таһаарыы […]

Биир дойдулаахпыт, ССРС, Саха АССР норуодунай артыыһа, Саха АССР ускуустубатын үтүөлээх деятелэ, бастакынан олоҥхону тыйаатырга сыһыарбыт режиссер, 1957 сыллаахха Москва куоракка “Ньургун Боотур” опера-олоҥхону туруорбут Василий Васильевич Местников быйыл төрөөбүтэ 115 сыла. Онон ситимнээн мэҥэлэр норуот күүһүнэн “Олоҕу уруйдуур олоҥхо тыыннаах тойуга” испэктээк үрдүк таһымнаахтык туруоран көрдөрдүлэр. Майа сэлиэнньэтигэр уонна улууспутугар айымньылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьар уус-уран […]

Сунтаар улууһун Күүкэй оскуолатын учууталлара дойдуга Учуутал уонна настаабынньык, улууспутугар Төрөөбүт тыл сылларынан “Күннээх Күүкэй” диэн хоһоон ааҕааччылар бөлөхтөрүн тэриммиппит.  Көҕүлүүр салайааччыбытынан саха тылын уонна литературатын уопуттаах учуутала Ангелина Петровна Евсеева буолар.  Тыл сүмэтэ, кэрэтэ, хомоҕойо түмүллүбүт “Ийэ тыл” көҥүл түмсүү таҥан таһаарбыт “Хомуһуннаах тоҕус хоһоонуттан” талан ылан, өйтөн ааҕан, номнуо иккис күрэспитигэр бириистээх миэстэҕэ […]

“Кэскиллээх норуот кэрэхсэбиллээх дьонун кэриэстиир” диэн бөлүһүөк учуонай Авксентий Мординов этиитэ, аҥаардас үбүлүөйтэн үбүлүөйгэ эрэ санаан-ахтан ааспакка, мэлдьи өйбүтүгэр-сүрэхпитигэр илдьэ сылдьан, араас хайысхалаах тэрээһиннэри тиһигин быспакка ыытарга ыҥырар ис хоһоонноох буоллаҕа эбээт. Сунтаардар онно холобур буолардыы, саха дэгиттэр талааннаах киһитэ Сергей Зверев-Кыыл Уола 1948 сыл муус устар 9 күнүгэр Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бочуоттаах грамотатын […]

Муус устар 7 күнүгэр Таатта улууһун Уолба нэһилиэгэр быйыл саха төрүт үҥкүүтэ – оһуохай – Арассыыйа норуоттарын 100 бастыҥ култуурунай нэһилиэстибэтин ахсааныгар киирбитин бэлиэтээн, оскуолалар икки ардыларыгар аан маҥнайгытын «ОҔО СААС КҮННЭЭХ ОҺУОХАЙА» диэн оҕолорго оһуохай күрэҕэ буолла. Тэрийээччилэринэн Уолбатааҕы И.Слепцов аатынан Норуот айымньытын киинэ, улуустааҕы Норуот айымньытын дьиэтэ, улуустааҕы Үөрэх салалта буоллулар.   Куонкуруска […]

Нам улууһугар сылын аайы, үгэс быһыытынан, нэһилиэктэр икки ардыларыгар уус-уран самодеятельность фестивала ыытыллар. Быйыл 4 түһүмэҕинэн барда. Олортон биирдэстэрэ – фольклорнай дьүһүйүү уонна олоҥхону биирдиилээн толоруу. П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатынан Олоҥхо дьиэтэ Лиэнскэй нэһилиэк талааннаах уонна баҕалаах ыччат дьонун, көхтөөх олохтоохторун түмэн, Нам улууһун өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр олоҥхоһута, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Бэдьээлэ «Тараҕана сайылыга» тойугунан фольклорнай […]

Эҥэ нэһилиэгин биир биллэр олоҥхоһута Даарыйа Андреевна Томская-Чаайка муус устар 6 күнүгэр төрөөбүтэ 110 сылын туолла.    Даарыйа-Чаайка үйэтин тухары Оһохтоох диэн сиргэ олорбута. Сүөһү көрүүтүгэр үлэлээбитэ.   Былыр Дьааҥы сиригэр Уус Алдантан дьон кэлэн олохсуйбута диэн кэпсииллэр. Ол иһин манна Бурцевтар диэн араспаанньа баар буолбут буолуохтаах. Бадаҕа, ол кэлбит дьон олоҥхолоро манна тарҕаммыт. Ол […]

Мэҥэ Хаҥалас улууһун биллэр фольклориһа, Москубаҕа  саха култууратын уонна литературатын күннэрин икки төгүллээх кыттыылааҕа, Ульяновскай уонна Москуба куораттарга ыытыллыбыт Бүтүн Сойуустааҕы көрүү лауреата, Мэҥэ уонна Мөҥүрүөн нэһилиэктэрин Бочуоттаах гражданина, «Мэҥэ Хаҥалас улууһугар култуура уонна искусство сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ хаһаайына, сыана бэтэрээнэ Афанасий Никифорович Протодьяконов 85 үбүлүөйдээх сааһыгар анаммыт улуустааҕы биирдиилээн толорууга тойук күрэҕэ Балыктаахха буолан […]

Бүгүн, ол эбэтэр муус устар 6 күнүгэр, Ийэ олоҥхоһут аатын ылбыт Дарья Томская-Чаайка төрөөбүтэ 110 сылын туолла.          Бу кэрэ бэлиэ даатанан сибээстээн, Чаайка төрөөбүт күнүн дойдутугар, Үөһээ Дьааҥы улууһугар, Олоҥхо күнүнэн биллэрдилэр. Итиэннэ муус устарга Олоҥхо ыйа ыытыллар буолла. Ол чэрчитинэн муус устар 18 күнүгэр  олоҥхоҕо аналлаах научнай-практическай кэмпириэнсийэ тэриллиэҕэ. Чаайка аатын үйэтитиигэ бырайыак […]

Олоҥхо тыйаатыра Бүлүү улууһун Халбаакытыгар тиийэн, «Тускул» сынньалаҥ киинигэр Николай Шамаев-Чопчухаан «Дьорҕостой Бэргэн» олоҥхотун куукулаларынан туруоран көрдөрдүлэр. «Дьорҕостой Бэргэн» олоҥхоттон испэктээги туруоруу Олоҥхо тыйаатыра Бүлүү улуустарынан «Олоҥхо дьиэлэрин ситимин тэрийии» диэн сырыытын чэрчитинэн тэрилиннэ. Испэктээги Гаврил Менкяров туруорда. Куукулалары «Тускул» СК иһинэн үлэлиир Надежда Яковлева салайааччылаах «Утум ситимэ» иистэнньэҥнэр түмсүүлэрэ тикпитэ. Түмсүү көхтөөх кыттыылаахтарынан Марфа […]

 Муус устар 8-9 күннэригэр Сунтаар бөһүөлэгэр тойуксут, оһуокайдьыт, олоҥхоһут, үҥкүүһүт, РСФСР уонна Саха АССР  култууратын үтүөлээх үлэһитэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Сергей Афанасьевич Зверев-Кыыл Уолун талааныгар сүгүрүйэн, “Тоҕус оһуордаах түһүлгэ” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэс тэриллэр.          Күөн күрэс аата да этэринии, 9 хайысханан куонкурус ыытыллар: тойук,  олоҥхону толоруу, оһуокай, норуот ырыата, уус-уран ааҕыы, төрүт дорҕоон, национальнай […]

Первый заместитель Председателя Государственного Собрания (Ил Тумэн) Республики Саха (Якутия) Александр Жирков 3 апреля провел рабочее совещание по вопросу подготовки и издания «Энциклопедии Олонхо» с участием авторского коллектива проекта, сообщает пресс-служба Ил Тумэна. В совещании приняли участие Василий Илларионов, профессор кафедры фольклора и культуры ИЯКН СВ РФ СВФУ, доктор филологических наук, главный редактор, Руслан Анисимов, директор НИИ Олонхо СВФУ, […]

Ааспыт өрөбүлгэ Олоҥхо театрын туруоруутугар «Хардааччы Бэргэн” испэктээккэ сылдьан, олус улахан дуоһуйууну, астыныыны ыллым. Өтөрүнэн буолбатах өрө көтөҕүллүүгэ уйдаран, санаабын үллэстэ охсорго тиэтэйдим. Бастатан туран, испэктээк элбэх киһи үлэтэ буолара биллэр. Тыыннаах доҕуһуолтан саҕалаан, уота-күөһэ, декорацията — барыта олус табыллыбыт, ымпыгар-чымпыгар тиийэ толкуйдаммыт, сцена кыаҕа толору туһаныллыбыт. Дьиэ-уот ис бараана, айылҕа көстүүтэ диэн суох, оонньуу — […]

Биһиги мындыр омукпут. Дойдуга дьалхааннаах кэмнэр тирээтэхтэринэ, былааһы үөҕэ-этэ дуу, аахса-атааннаһа дуу сылдьыбакка, духуобунас өттүн өрө тутар үгэстээхпит. Аҕа дойду сэриитин да сылларыгар ырыа-тойук тохтооботоҕо. 1943 с. “Ньургун Боотур” музыкальнай драманы толору саалаҕа сүүс төгүл көрдөрөннөр, онтон киирбит үбү тааҥка оҥоруутугар ыыппыттара. Оттон 90-с сыллар урусхалын, ыһыллыытын-тоҕуллуутун сахалар улахан сүтүгэ, ыарыыта, охсуута суох судургутук аһарбыппыт. […]

Олоҥхо декадатын түмүктүүр тэрээһиҥҥэ Олоҥхо институтун сүрүннүүр научнай үлэһитэ Юрий Борисов бастыҥнарга наҕараадаларын туттарда. —Бу аахсыйаны СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ, М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет, Олоҥхо чинчийэр-научнай института, Олоҥхо тыйаатыра кыттыһан оҥордубут. Барыта 30 улуустан 7 тыһыынчаттан тахса киһи диктаны суруйда.  Тиэкиһэ Ойуунускай  “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхотуттан кэрчик этэ. Аан бастакытын икки тылынан ыытылынна: нууччалыы уонна сахалыы. […]

Өлүөнэ өрүһүнэн устан кэлбит өбүгэлэрбит аара хайаларга ойуулаабыттара-бичийбиттэрэ, үтүмэн сыллар тухары суураллыбакка,  ааспыт кэм кэрэхсэбиллээх кэрэһиттэрэ, кистэлэҥнээх кэпсээннэрэ буолан тураллар. Ол уонча үйэ анараа өттүгэр соһону (охра) кырааска оҥостон уруһуйдаабыт дьон сыдьааннара – аныгы сахалар – билигин аны сыыппара көмөтүнэн куйаар ситимигэр хатыламмат хартыыналарын үйэтитэллэр. Онтукалара эмиэ сүппэккэ-симэлийбэккэ, быдан дьылларга хараллан хаалыаҕа диэн эрэнэбит…   […]

Кулун тутар 21 күнүгэр С.Зверев-Кыыл Уола аатынан Үҥкүү национальнай тыйаатырын оркестра Улан-Удэ П.И. Чайковскай аатынан Усукуустуба кэллиэһин кэнсиэртиир саалатыгар «Олоҥхо дойдутун матыыба» диэн бэртээхэй киэһэни бэлэхтээтэ. Норуот үстүрүмүөннэригэр идэтийбит оркестр саха композитордара К.Герасимов, В.Ксенофонтов, Н.Берестов, В.Зырянов айымньыларынан турбут этнобалеттан сюиталары уонна быһа тардыылары толоруута дьикти эйгэни үөскэттэ. Саха мелодистарын ырыаларын доҕуһуолун Н. Петров, В. Ноенохов […]

В новом номере журнала НИИ Олонхо СВФУ исследователи из научных и образовательных учреждений РФ и Казахстана поделились результатами своих исследований: Институт языка, литературы и истории ФИЦ Карельского научного центра РАН (Миронова В.П.) – «Фольклорный образ Петра I в контексте карельской эпической традиции»; Институт гуманитарных исследований Кабардино-Балкарского научного центра РАН (Гутов А.М.) – «Способы концентрации внимания […]

Олоҥхо XVI ыһыаҕа буолара 100-кэ тиийбэт хонук хаалбыт! Онон сибээстээн бэлэмнэнии үлэтэ күүскэ бара турар. Кулун тутар 14-17 күннэригэр Өймөкөөн улууһун Томторугар уонна Уус Ньааратыгар өрөспүүбүлүкэтээҕи научнай-методическай кэмпириэнсийэ ыытылынна.  16 улуустан, Дьокуускай куораттан барыта 200 киһи кэлэн барда, 850 киһи маастар кылаастарга, кэпсэтиилэргэ кытынна. Улуустартан кэлбит дэлэгээссийэлэр ыһыах тэрээһинигэр көмөлөһөргө бэлэмнэрин биллэрдилэр. Таатта улууһуттан 18 […]

Кулун тутар 10-11 күннэригэр тойукка туойуллубут тоҕус томтордоох Чурапчыга былыргы дьыллар быралыйар быраман мындааларыттан, урукку дьыллар охсуһуулаах улаҕа өттүлэриттэн тиийэн-тиксэн кэлбит, уос номоҕо буолбут улуу Олоҥхобут дьоро күннэрэ буолан аастылар. Олоҥхо бу дьоро күннэрин олоҥхону толорооччу Яна Ньургусова уонна кини уһуйааччыта Никандр Прокопьевич Тимофеев бэлэхтээтилэр. Саас-сааһынан кэпсээтэххэ, кинилэр култуура улуустааҕы салалтатын иһинэн үлэлиир Олоҥхо киинин ыҥырыытынан Дьокуускайтан кэлэн ыалдьыттаатылар. […]

Уус Алдан улууһун Өлтөх нэһилиэгэр “Куйуур олоҥхото” өрөспүүбүлүкэтээҕи күөн күрэс буолан ааста. Биллэр олоҥхоһут, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Дмитрий Михайлович Говоров-Олоҥхоһут Миитэрэй төрөөбүтэ 175 сылыгар ананна.  “Куйуур олоҥхотугар” Мэҥэ Хаҥалас, Нам, Үөһээ Бүлүү, Таатта, Уус Алдан, Амма, Бүлүү улуустарыттан олоҥхоһут 7 бастыҥ ыччата түмсэн, оллоонноон олорон, өбүгэлэрин хаанын уһугуннаран, ыллаан-туойан, кэпсээн-ипсээн, дьону сэргэхситтилэр, олоҥхобут аны […]

Кэбээйигэ СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, энтузиаст фольклорист Савелий Николаевич Тимофеев-Ыллык «Чэй, эрэ!» диэн фольклорнай ансаамбылы тэрийэн үлэлэтэр. Онно Кэбээйи оскуолатыни IV «а» кылааһын үөрэнээччилэрэ  (сал. С.С. Кривошапкина)  маҥнайгы кылаастан  сылдьаллар. Норуот ырыатын толороллор, былыргылыы чабырҕаҕы этэллэр, Ойуунускай, Алампа курдук классик суруйааччылар хоһооннорун үөрэтэн, өйтөн ааҕаллар, сахалыы үҥкүүлэри толороллор (уус-уран салайааччы В.Н. Лугинова)  уонна С.Н. Тимофеев-Ыллык […]

«Удьурҕай Таатта» бөлөх айар-тутар, кэпсиир-ипсиир айана саҕаламмыта 10-тан тахса сыл буолла. Кэлиҥҥи 5 сылга «Олоҥхо суолунан айан» бырайыакка (сал. Акулина Егасова) кыттыһаммыт, сылдьар ыырбыт көхтөөхтүк кэҥээн биэрдэ. Быйылгы олунньу 10-17 күннэригэр Кэбээйи улууһугар олоҥхо эйгэтигэр үлэлээн кэллибит. Айан барылыгар баар соруктары барытын олоххо киллэрэн кэллибит диир санаа киһини үөрдэр, сүрү күүһүрдэр.  Бастатан туран, тиийбит күммүтүгэр, олохтоох […]

Улуустар норуот күүһүнэн олоҥхо испэктээктэри  туруор буолбуттара кэрэхсэбиллээх.  Намнар Ойуунускай быйылгы төрөөбүтэ 130 сылын көрсө, үс көстүүлээх «Туналҕаннаах ньуурдаах Туйаарыма Куо» музыкальнай драма-олоҥхону туруоран, Намнааҕы М.К. Аммосов аатынан Култуура уонна духуобунай сайдыы дыбарыаһыгар  үрдүк таһымнаахтык көрдөрдүлэр.  Испэктээк доҕуһуолун Нам улууһун Үөдэйиттэн төрүттээх, саха профессиональнай музыкатыгар улахан кылааттаах, Сергей Зверев-Кыыл Уола үҥкүүлэрин барытын ноталаабыт Василий Зырянов суруйбут. […]

Кулун тутар 14-17 күннэригэр Өймөкөөн улууһугар, Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии үлэ чэрчитинэн, Уус Ньара уонна Томтор нэһилиэктэригэр  «Олоҥхо ХVI ыһыаҕа Өймөкөөҥҥө: Айыы санаа айана» өрөспүүбүлүкэтээҕи научнай-методическай кэмпириэнсийэ буолан ааста. Барыта 16 улуустан уонна Дьокуускай куораттан 900-чэкэ киһи кэлэн кытынна.  Сарсыардаттан ыалдьыттар, тэрийээччилэр, олохтоохтор Томтор орто оскуолатыгар лыык курдук муһуннулар. Спорт саалатыгар уус-уран оҥоһуктар быыстапкалара тэриллибит: манна […]

Олоҥхо ыһыаҕа 2024 сылга Амма улууһугар буолара былааннанар.  Бэлэмнэнии үлэтэ номнуо саҕаламмытын СӨ Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын пресс-сулууспата иһитиннэрэр. Ил Дархан Айсен Николаев дьаһалынан Амма оройуонугар Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэр кэмитиэт састааба бигэргэтиллибитэ. Сүбэ мунньаҕы СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников салайан ыытта. Оробуочай бөлөх тэрээһиннэр ыытыллыахтаах эбийиэктэрин миэстэтигэр тиийэн көрдө-иһиттэ. Ыһыаҕы ыытарга сүрүн былаһаакканан Култуура […]

В целях разработки научно-методологической основы проведения XVI Республиканского Ысыаха Олонхо-2023 в Оймяконе и оказания теоретической и практической поддержки организаторам и населению Оймяконского улуса с 14 по 17 марта 2023 г. в п. Усть-Нера и с. Томтор на высоком организационном уровне состоялась XIII Республиканская научно-методическая конференция «XVI Ысыах Олонхо в Оймяконе: эпический вектор духовного развития народов […]

Хатастааҕы «Тускул» култуура киинин иһинэн үлэлиир норуодунай тыйаатыр «Олоҥхо — олохпут ситимэ» диэн бырайыагынан үлэлээбитэ уонча сыл буолла. Ити кэм устата иҥэриммит уопуттарын барытын мунньан,  С.А. Зверев-Кыыл Уола суруйан хаалларбыт «Кулун кугас аттаах Куллустай Бэргэн» олоҥхотун туруордулар. Саамай кэрэхсэбиллээҕэ, бу олоҥхо көстүүмнэрин, реквизиттэрин, ороскуотун — барытын Дьокуускай куорат баһылыгын граныгар кыттан ылбыт үптэринэн төлөстүлэр. Кырдьыга да. грант […]

Таатта улууһугар кулун тутар 2 күнэ Олоҥхо күнүнэн биллэриллибитэ. Быйыл дойдуга Педагог уонна настаабынньык сыла буолан, Олоҥхо күнүгэр улуус дьыссааттарын уһуйааччылара түмсэн, олоҕун тухары оҕону иитиигэ үлэлээбит баспытаатал, сэбиэдиссэй, этнопедагог, ырыаһыт, тойуксут, чабырҕахсыт, хомусчут, олоҥхону толорооччу, оһуохайдьыт, алгысчыт Любовь Дмитриевна Габышева сырдык кэриэһигэр олоҥхону толорууга күрэхтэстилэр. Бу күөн күрэһи Л.Д. Габышева уһун кэм салайбыт Уус […]

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков “Аан дойду норуоттарын эпостара” норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация солбуйар бэрэсидьиэнэ уонна Олоҥхо 10 сылын тэрийэр национальнай кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ буолар. Кини эпическэй айымньылар нөҥүө норуоттары сомоҕолуур соруктаах үтүмэн үлэни киэҥ далааһыннаахтык ыытар.          Төрөөбүт норуотун уонна түүр тыллаах омуктар култуураларын, төрүт үгэстэрин, фольклордарын сөргүтэр уонна харыстыыр сыалтан Александр Жирков […]

Олоҥхо тыйаатырын 15 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан, Үөһээ Бүлүү ытык кырдьаҕаһа, Дархан оһуохайдьыта, сэрии бэтэрээнэ Андрей Титович Тиитээрэп (Ил Дархан Айсен Николаев эһэтэ) «Хардааччы Бэргэн» диэн олоҥхотун (Андрей Борисов, Павел Колесов туруоруулара) көрөн, дуоһуйан кэллим. Олоҥхо тыйаатырын туруоруутунан өссө эрдэ «Кыыс Дэбэлийэ» олоҥхону сөҕө көрбүттээхпин. Онно Степанида Борисова уобараһын дьоһуннаахтык арыйбыта. Дьэ, бу бэҕэһээ көрбүт «Хардааччы Бэргэн» олоҥхо-испэктээкпин […]