Олоҥхо оспот омоон суолунан

Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн күрэҕэ – олоҥхону толорууга бастыҥы быһаарыы.

Нерюнгрига ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар 200-тэн тахса толорооччу кытынна.

Ыччат дьоҥҥо

35-ригэр диэри саастаахтарга 24 киһи күрэхтэстэ. Бары кэриэтэ өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр толорооччулар, сорохторо аат-суол бөҕөлөөхтөр, үксүлэрэ куонкурустарга өрүү миэстэлэһэллэр.

Ол эрээри бэрди бэрт баһыйар: кылаан чыпчаал аатын  Стас Иванов ылла (Мэҥэ Хаҥалас улууһа, Бүлүү Тааһаҕарыттан төрүттээх). Кини 300 тыһ. солк. суумалаах сэртипикээтинэн наҕараадаланна.

I үрдэл – Сайыына Шамаева. Бирииһэ — 50 тыһ.солк.

Сайыына эмиэ Бүлүү Тааһаҕара. Ийэ олоҥхоһут Маргарита Григорьева Тааһаҕар оскуолатыгар фольклор куруһуогар дьарыктыыр буолан, бу нэһилиэктэн оһуохайдьыт, тойуксут, олоҥхоһут ыччат элбэх. Урукку өттүгэр Дария Егоровна, Валентина Дмитриевна утумнаахтык үөрэтэллэрэ.

II үрдэл – Айтал Винокуров (Горнай), 40 тыһ. солк. Эмиэ улахан кэскиллээх толорооччу.

 III  үрдэл –  Никита Аянитов (Үөһээ Бүлүү) – 30 тыһ. солк. Никитаны Саха Сирин олохтоохторо билэн бөҕө буоллахтара дии — «Саҥа күн», «Уонна», «Күн оһуохайа» биэриилэри ыытар устудьуон уол.

Олоҥхо тыйаатырын артыыһа Анастасия Алексееваҕа “АЛРОСА” хампаанньаттан ноутбук ананна.

Виталий Никифоровка (Мэҥэ Хаҥалас) – Нерюнгриттан Ил Түмэн дьокутаата Александр Кошуков 50 тыһ.солк. суумалаах сэртипикээтэ.

Василина Балановаҕа (Олоҥхо тыйаатырын артыыһа) – Ил Түмэн дьокутаата, “Саха” НКИХ дириэктэрэ Олег Марков бирииһэ.

Эдэркээн Надежда Дьяконоваҕа (Амма) – Ил Түмэн дьокутаата Василий Николаевтан 50 тыһ. солк. суумалаах сэртипикээт.

Яна Ньургусоваҕа (Нам) – Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местниковтан  50 тыһ. солк. суумалаах  сэртипикээт.

Оҕолорго

I үрдэл – Кристина Максимова (Чурапчы) – 20 тыһ.солк.

II үрдэл – “Оллоон” фольклорнай ансаамбыл алын бөлөҕө  (Бөтүҥ, Амма) – 15 тыһ. солк.

III  үрдэл –  Байдам Босиков, 10 тыһ. солк.

«Сэһэн сүнньүн тутааччы» — Нарияна Борисова (Бөтүҥ, Амма).

«Ыпсарыылаах тыллаах толорооччу» — Айна Татаринова ( Амма).

Зоя Сысолятина, дьүүллүүр сүбэ:

— Түүн 12 чааска диэри олорон, икки күн устата 13 улуустан 14 бөлөҕү, 34 биирдиилээн толорооччуну, барыта 80 оҕону иһиттибит. Оҕолор толорор таһымнара сыл аайы үрдээн иһэр, ол иһин финал диэни киллэрэр туһунан толкуйдаан эрэбит.

Саамай элбэх кыттааччы Амматтан кэлбит. Онно Бөтүҥҥэ “Оллоон” диэн көрдөрүүлээх фольклорнай ансаамбыл баар, биллэр уһуйааччы Анисия Даниловна Софронова төрүттээбитэ. Билигин кини үлэтин София Олеговна Иванова салҕыыр. Күрэххэ “Оллоон” алын сүһүөҕэ кытынна –19 үөрэнээччилээх IV кылаас. Салайааччылара  Марфа Константиновна Дьяконова наһаа үчүгэйдик үөрэппит. “Эһиил 3 бөлөххө арахсан толорооруҥ”, — диэтибит.

Кылааһы кылааһынан олоҥхолотор диэн, бээ,  улахан үлэттэн, утумнаах дьарыктан ситиһиллэр. Кинилэр бу састаабынан салгыы Иркутскайга Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэххэ кытта бардылар.

Быйыл ыраах Эбээн Бытантайтан, Муоматтан, Өймөкөөнтөн кэлбиттэрэ хайҕаллаах. Куонкуруспут географията ити курдук кэҥээн иһэр. Аны туран, урукку өттүгэр Сергей Борогонскай олоҥхолорун эргитэ сылдьан толорор эбит буоллахтарына, билигин “Саха боотурдара” серия тахсан, түөлбэ олоҥхотун толоруу тэнийдэ. Саҥаттан саҥа олоҥхону истэр биһиэхэ, дьүүллүүр сүбэҕэ, олус интэриэһинэй. Умсугуйан, түүн буолбутун да билбэккэ хаалабыт. Оҕолор тылларыгар-өстөрүгэр, ырыаларыгар-тойуктарыгар үлэлэспиттэрэ көстөр.

Бу Нерюнгри ыһыаҕа байылыат-байдам буолла. Бириистэрэ үчүгэй. Онон оҕолор илии тутуурдаах бардылар.

Улахан дьоҥҥо бөлөҕүнэн толоруу

I үрдэл — “Хаҥалас утума” бөлөх (Покровскай Арчы дьиэтэ, сал. П.Лебедева).

II үрдэл – Бүлүүттэн В.О. Каратаев аатынан норуодунай кэлэктиип.

III  үрдэл –  Чурапчыттан  “Оллоон” бөлөх.

“Истээччи биһирэбилэ” анал аат – “Уйусхан” бөлөх (Ньурба).

Ийэ олоҥхоһут А. Соловьев аатынан бириэмийэ “Үрүмэччи” бөлөх (Бүлүү).

Г.Г. Колесов аатынан бириэмийэ “Чочу Сэмэнин ыччаттара” бөлөх (Бүлүү).

Махтал сурук – “Ситим” бөлөх ( Нерюнгри), 5 тыһ. солк. Бу фольклорнай бөлөҕү Маргарита Попова салайар. Кини 40-ча сыл тухары саха төрүт култууратын араас омук тоҕуоруһан олорор Нерюнгри куоратыгар салҕыбакка тарҕатар, хомуска, тойукка, олоҥхоҕо уонна оһуохайга уһуйар.

Маргарита Дмитриевна Нерюнгри М.К. Аммосов аатынан 2-с нүөмэрдээх оскуолатыгар “Чуораанчык» диэн бөлөҕү тэрийэн, нуучча оҕолорун кытта олоҥхолотор.

Марфа Аммосова, дьүүллүүр сүбэ:

—   Үс күн устата 22 бөлөҕү иһиттибит. Барыта 158 кыттааччы. Саҥа сүүрээн киирэн иһэрэ үөрдэр. Холобура, мин көтөрдөр тойуктарын саҥа истэн сэргээтим.

Биирдиилээн толорооччулар

Кылаан чыпчаал – Сусанна Лазарева (Чурапчы). Бирииһэ – 700 тыһ. солк.

I үрдэл — Аксиния Степанова (Мэҥэ Хаҥалас), 50 тыһ солк.

  II үрдэл — Галина Полускина (Таатта), 40 тыһ. солк. .

III  үрдэл — Виталий Никифоров  (Мэҥэ Хаҥалас), 30 тыһ. солк.

Аксиниялаах Виталийы өрөспүүбүлүкэ дьоно уруккуттан билэр, бастыҥ толорооччулар быһыытынан билинэр буоллахтарына, Таатта Тыараһатыттан Галина Полускина бу эйгэҕэ саҥа аат диэххэ сөп. Олоҥхоҕо да, чабырҕахха да, тойукка да кэлиҥҥи кэмҥэ инники күөҥҥэ сылдьар. Идэтинэн суруналыыс, «Далбар Хотун» сурунаалга эрэдээктэрдээбитэ. Билигин Кыйыга култуура үлэһитэ.

“Олоҥхо ырыатын дэгэтэ” – Ньургустаана Лебедева (Нам).

 “Уһун тыыннаах толорооччу” – устуорук учуутал Егор Никифоров (Амма).

“Хомоҕой тыллаах толорооччу” – Владислав Барамыгин (Нам).

“Олоҥхо тэтимин тутааччы” – Афанасий Собакин (Таатта), Кристина Осипова (Бүлүү), Анатолий Захаров (Чурапчы).

“Түөлбэ олоҥхотун үөдүтээччи” – Сандаара Слепцова (Амма).

“Удьуор утумун салҕааччы” – Нарыйаана Шамаева (Бүлүү).

“Олоҥхо ырыатын дэгэтэ” – Зинаида Бураева (Амма).

“Сэһэн сүнньүн тутааччы” – Айсен Кысылбаиков (Олоҥхо тыйаатыра).

Бастыҥ тойуктаах – Михаил Шамаев (Бүлүү).

“Олоҥхо оспот омоон суола” – Айаал Суханов (Бүлүү).

Д.Кривошапкин аатынан анал бириис Мария Борисоваҕа (Кэбээйи).

Махтал сурук – Эрик Егоровка, 5 тыһ. солк.

60-тан аҕа саастаахтарга

I үрдэл — Сунтаартан Николай Ефремов.

 II үрдэл — Гаврил Орлов (Сатаҕай, Амма).

III  үрдэл — Николай Дьячковскай (Чурапчы).

“Олоҥхо уобарастарын арыйыы” анал аат – Наталья Эконова (Чурапчы).

Наҕараадалааһын кэмигэр күүстээх тыаллаах  дохсун ардах курулаччы түспүтэ. Онон таһырдьаттан ураһаҕа көһүү буолан, элбэҕи көтүтэн иһиттибит.

Ол эрээри биир олус үөрдэр – оҕо, эдэр ыччат уонна орто саастаах кыттааччы элбэҕэ.  Дэгит күрэһин кыттыылаахтара Дыгын оонньууларын күүтэллэрин курдук, олоҥхону толорооччулар эмиэ оннук көхтөөхтүк, кыһыны быһа бэлэмнэнэн, Олоҥхо ыһыаҕар кэлэллэрэ — бэйэтэ туспа турук, ураты эйгэ, куоталаһыы тыына.

Өрөспүүбүлүкэ салалтата төрүт култуурабытын бу курдук өйүүрүн тухары, олоҥхобут, тойукпут, оһуохайбыт, чабырҕахпыт, хомуспут хаһан да сүтүө суоҕа, саҥа көлүөнэҕэ эдэр уустар, олоҥхоһуттар үүнэн тахсан иһиэхтэрэ…

Хайалар туралларын тухары — аан дойду тутааҕа тулхадыйбат.