2024 сылга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Амма улууһугар ыытыллар «САҤАРАР САҤАМ САТАТЫН САБАҔАЛААҤ, ЭТЭР ТЫЛЫМ ЭГЭЛГЭТИН ЭРИДЬИЭСТЭЭҤ» саха төрүт бырааһынньыгын Олоҥхо Ыһыаҕын бырагыраамата: Сүрүн тэрээһиннэр ыытыллар миэстэлэрэ: Амма улууһа (оройуона), Амма сэлиэнньэтэ, Муона чараҥа, И.А. Швердин аатынан култуура уонна сынньалаҥ паарката. БЭС ЫЙЫН 20 КҮНЭ 02.30 — Күнү көрсүү сиэрэ-туома Ыытыллар сирэ: Муона чараҥа, Күнү көрсөр түһүлгэтэ 07.30 — […]
Арассыыйа худуоһунньуктарын сойууһун чилиэннэрэ, норуот маастардара, Амма улууһуттан төрүттээх Николай Рязанскай, Ньургуйаана Никифорова-Ойууна уонна Ульяна Нохсорова быыстапкалара Ф.Потапов аатынан Норуот айымньытын дьиэтигэр тэрилиннэ. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Афанасий Ноев, СӨ Ил Түмэнин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы, Олоҥхо кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков, СӨ национальнай архыыбын дириэктэрэ Петр Румянцев, СӨ Дархан этээччитэ, СӨ култууратын туйгуна, олоҥхоһут Виталий Никифоров, Амма улууһун […]
Олоҥхо ыһыаҕар кэлбит ыалдьыттары бастаан Мэҥэ Хаҥалас уонна Амма улууһун кыраныыссатыгар арыылаах алаадьынан, уохтаах кымыһынан Алтан нэһилиэгин уопсастыбаннай түмсүүлэрин актыбыыстара көрсөллөр. Дьон түптэ сытын эҕирийэн, салама ыйаан, сып-сылаас алаадьы амсайан, санаата көнөн, салгыы айанныыр. Салгыы бастакы нэһилиэк Эмис актыбыыстара саха үгэһинэн айах тутан көрсөллөр. Манна саха норуодунай бэйиэтэ, олоҥхоһут Күннүк Уурастыырап төрөөбүт Саппыйа алааһыгар түмэл, […]
Попов Петр Павлович—Сыалай Маатыс Мэҥэ-Хаҥалас улууһуттан төрүттээх, Мээндигигэ баай Белолюбскай уолугар сүктэн кэлбит кыыс сылгыһытынан, хамначчытынан кэлсибит уол оҕо удьуора эбит. 1882 сыллаахха Мээндигигэ күн сирин көрбүт. Саха киһитин быһыытынан дьоҥҥо- сэргэҕэ биллэринэн – Сыалай Маатыс, эдэр эрдэҕиттэн сылгыһыт, сыспай сиэллээхтэри кытта эрийсэн улааппыт киһи. “Мээндиги” холкуос тэриллиэҕиттэн соҕотох сылгыһыт этэ. Намыһах уҥуохтаах, төрөлкөй көрүҥнээх, […]
Аммаҕа ыһыллар Олоҥхо ыһыаҕын биир сүрүн уратыта сүүстэн тахса кырыымпаһыт аан бастаан биир түһүлгэҕэ мустаннар, аммалар аатырбыт Ийэ олоҥхоһуттарбыт Түмэппий Чээбий уонна Үстүүн Нохсоороп ырыаларын матыыптарынан кыл струналаах кылыһах кырыымпаҕа оонньоон иһитиннэриэхтэрэ.
Амма улууһугар Олоҥхо ыһыаҕа буолара аҕыйах күн хаалла. Билигин ыалдьыттары көрсөргө барыта бэлэм буолла. 17-с төгүлүн ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар Дьэһиэй сахалара, Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн, Кытайтан ыалдьыттар кэлиэхтэрэ. — Хас биирдии Олоҥхо ыһыаҕа уратылаах буолар. Аммаҕа аан бастаан Хомус түһүлгэтэ олохтонуо. Атынан сүүрдэн иһэн, оҕунан ытыыны көрдөрүөхтэрэ. Көрөөччүлэр сөбүлээтэхтэринэ, аныгыскы ыһыах спортивнай бырагырааматыгар бу күрэхтэһиини киллэриэхпит. Аммаҕа Олоҥхо […]
Амма улууһугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын чэрчитинэн, бэс ыйын 20 күнүгэр киэһэ 19.00 чаастанФедот Потапов аатынан Норуот айымньытын дьиэтигэр Юрий Борисов «БАҺЫРҔАСТААХ АТТААХ БААБЫЙ БААТЫР» олоҥхотунан «Сир симэҕэ» Арассыыйа көрдөрүүлээх, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай ансаамбылын толоруутугар музыкальнай-хореографическай испэктээккэ ыҥырабыт. Бу испэктээк — олоҥхону бастакынан үҥкүү тылынан дьүһүйүү буолар. Ол иһин «Родной язык — достояние народов» өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэххэ […]
Амма улууһугар Олоҥхо сылын чэрчитинэн, Олоҥхо ыһыаҕын көрсө, Бөтүҥ нэһилиэгин үрүҥ түнах ыһыаҕар “Оллоон олоҥхото” диэн оҕолорго күрэх тэрилиннэ. Күрэҕи айылҕаттан талааннаах, Абаҕаҕа ыытыллыбыт Үстүүн Нохсоороп үбүлүөйдээх ыһыаҕар олоҥхолоон Гран-при хаһаайката буолбут, улуустааҕы,өрөспүүбүлүкэтээҕи араас таһымнаах күрэхтэргэ өрүү инники күөҥҥэ сылдьыбыт Мария Давыдова сырдык аатыгар аймахтара, дьоно-сэргэтэ тэрийэн ыыттылар. Күрэххэ барыта 12 оскуола уонна уһуйаан саастаах […]
Быйылгы өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕа бэс ыйын 20-21 күннэригэр Амма улууһугар “Саҥарар саҥам сататын сабаҕалаан, этэр тылым эгэлгэтин эридьиэстээн” диэн ааттанан ыытыллыаҕа. Чурапчы улууһуттан ыһыахха кыттааччылардыын, тэрийээччилэрдиин барыта 240-ча кэриҥэ киһи бараары тэринэ сылдьар. “Айылгы” НАДь улахан саалатыгар кыттааччылар, тэрийээччилэр сүбэ мунньахтаатылар. Мунньаҕы улуустааҕы култуура салалтатын начаалынньыга Петр Гуляев сүрүннээтэ. Тырааныспар, аһылык, хонор сир боппуруостара көрүлүннүлэр […]
Олоҥхо ыһыаҕар Аммабыт хас биирдии олохтооҕо араас тэрээһиннэргэ кыттан, тус кылаатын киллэрсэр. Күннүк Уурастыырап аатынан киин бибилэтиэкэ кылаабынай бибилэтиэкэрэ, Амма улууһун бочуоттаах олохтооҕо Вероника Стручкова Аммабыт фольклоругар аналлаах кинигэлэр сүрэхтэнэр биһирэмнэрин ыытыаҕа. Манна кинигэҕэ үлэлээбит ааптардар, эпосоведтар, чинчийээччилэр, улуу олоҥхоһуттарбыт сыдьааннара кэлэн кыттыыны ылыахтаахтар. Олоҥхо ыһыаҕын иитинэн Аммабытыгар улахан түһүлгэни ситэрэн, кэҥэтэн, бэртээхэй анал тутуулар […]
ЮНЕСКО стипендиата, педагогическай үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ, алгысчыт, Ийэ олоҥхоһут П.Е.Решетников-Көһөҥө Бүөтүр төрөөбүтэ 95 сылыгар аналлаах “Көһөҥө Бүөтүр алгыһынан олоҥхо дойдута кэрэ олохтоннун” олоҥхону толорооччулар аһаҕас күрэстэрин түмүгэ. Барыта 5 бөлөх, 13 биирдиилээн кыттааччы күрэстэстэ. Биирдиилээн толорууга: Кылаан кыайыылаах – Афанасий Попов (40 000 солк.), Таатта, Дьохсоҕон. 1 үрдэл — Дьячковскай Николай (20 000 солк), Чурапчы. 2 үрдэл — Лазарева […]
Бэс ыйын 11-12 күннэригэр Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хара нэһилиэгэр XII төгүлүн ыытыллар «Үйэлээҕи үксэтэр, кэскиллээҕи кэҥэтэр” Олоҥхо ыһыаҕар үгэс буолбут “Ойор күннээх орто дойдуну хоһуйдахпыт буоллун” олоҥхо күрэһэ ыытылынна. Олоҥхо күрэһэр улахан дьоҥҥо биирдиилээн олоҥхону толорооччуларга Дьокуускайтан, Тааттаттан, Мэҥэ Хаҥаластан 13 олоҥхону толорооччу, Дьокуускайтан 7 бөлөх, Дьаҥхаадыттан, Аллараа Бэстээхтэн, Майаттан, оҕолорго 7 кырачаан олоҥхону толорооччу, […]
Чурапчы улууһун Хайахсыт нэһилиэгэр бэс ыйын 12 күнүгэр улуу олоҥхоһут Иннокентий Гурьевич Тимофеев-Теплоухов төрөөбүтэ 155 сылыгар анаммыт «Айыы алгыһынан, олоҥхоһут тойугунан» ыһыахха Олоҥхо тыйаатырын артыыстара кыттан кэллилэр: Александр Дьячковский-СААРЫН, Василина Баланова-КЭРЭМЭС ЛЫҤКЫР, Яна НЮРГУСОВА, Дмитрий ЗАХАРОВ. Нэһилиэк баһылыга Тарас Лукич Тарасов-Тускулга, кулууп үлэһиттэригэр, олохтоохторго сылаастык көрсүбүккүтүгэр барҕа махтал!
Алгыстаах Аммабытыгар Олоҥхо ыһыаҕа буолара чугаһаатар чугаһаан иһэр. Сардааналаах кырдалбытыгар, дьэдьэннээх халдьаайыбытыгар, самаан сайын сатыылаан турдаҕына, бу үөрүүлээх күммүтүтүгэр үөрүүбүтүн үллэстэ, ыалдьыттары көрсүөхпүт. Билигин бэлэмнэнии үгэнэ буола турар. Амма улууһугар Олоҥхо сылын чэрчитинэн, Эмис орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ, учууталлара, үлэһиттэрэ туора турбакка, биир санаанан үлэлээн-үөрэнэн кэллибит: ол курдук үөрэх дьылын түмүктүүр күммүтүгэр, саха норуодунай суруйааччыта Владимир […]
Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо XVII ыһыаҕар 15 тыһыынчаттан тахса ыалдьыт уонна кыттааччы кэлэрэ күүтүллэр. Сүрүн дьаһаллары тэрийэргэ уонна ыытарга 3,5 тыһыынчаттан тахса киһи кыттыаҕа. Араас куонкуруска уонна успуорт күрэхтэһиилэригэр 32 улуустан уонна куораттар уокуруктарыттан барыта 2 тыһыынчаттан тахса киһи кэлиэҕэ. Санатан эттэххэ, Ил Дархан Айсен Николаев сорудаҕынан, Олоҥхо бырааһынньыга бэс ыйын 20-21 күннэригэр Амма сэлиэнньэтигэр буолар. Ыһыах бырааһынньыгын үгэстэринэн, […]
Саха норуотун сүдү айымньыта – Олоҥхо киһи-аймах чулуу айымньыларын кэккэтигэр киирэр кэмигэр Саха сиригэр ийэ олоҥхоһуттар иккиэлэр эрэ этэ – Петр Егорович Решетников-Көһөҥө Бүөтүр уонна Дарья Андреевна Томская-Чаайка. ЮНЕСКО стипендиата, педагогическай үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ, алгысчыт, Ийэ олоҥхоһут, саха норуотун ытык киһитэ Петр Егорович Решетников-Көһөҥө быйыл бэс ыйын алта күнүгэр төрөөбүтэ 95 сыла буолар. Бэс […]
Олоҥхо ыһыаҕа буолара икки нэдиэлэни кыайбат кэм хаалла. Ону көрсө ыытыллыбыт «Олоҥхо — өбүгэ ситимэ» мас уустарын үс күннээх өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэрэ буолан ааста. Уустар 2 миэтэрэ үрдүктээх, 40-60 см кэтиттээх бэрэбинэттэн олоҥхо тиэмэтин арыйар, дьоруойдарын билиһиннэрэр мас скульптуралары кыһан-чочуйан оҥордулар. Бу үлэлэр Амма И.А. Швердин аатынан пааркатыгар туруохтара,. ол курдук Амма улууһугар ыытыллар Олоҥхо […]
Эмис төһө да кыра нэһилиэк буоллар, үгүс олоҥхоһут уутуйан үөскээбит ураты түөлбэтэ буолар. Аан бастаан Эмис олоҥхоһуттарын туһунан киэҥник сырдаппыт киһинэн Күннүк Уурастыырап буолар. Кини «Чээбий Түмэппий” диэн ахтыыта 1944 сыллаахха “Хотугу сулус”сурунаалга тахсыбыта. Онно Чээбий туһунан истиҥник: “төрөөбүт нэһилиэгин аатын аан бастаан биллэрдик ааттаппыт, киэҥник тарҕаппыт, биһиги баар эрэ бастыҥ киһибит” диэн бэлиэтээн, итиэннэ үөрэммит дьоно […]
ЮНЕСКО билиниитин ылбыт икки улахан эпос: саха олоҥхото уонна Индия махабхаарата ыам ыйын 31 күнүгэр Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын ытык сценатыгар көрүстүлэр уонна… силлистилэр. Режиссер Степанида Борисова айымньылаах көрүүтүнэн олус уустук сорук ситиһилиннэ: сахалыы тойук-ырыа, уран тыас-уус уонна номоххо киирбит индиялыы ырыа-үҥкүү, дьүрүскэн бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн, атыҥыраспат тылга чочуллан, улахан Таптал уонна бар дьонугар суон дурда […]
Албан аатырбыт олоҥхоһут, норуот ырыаһыта, саха ырыатын-тойугун киэҥ араҥаҕа таһаарбыт Устин Гаврильевич Нохсоороп 117 сааһын томточчу туолла. Устин Гаврильевич Нохсоороп 1907 сыл ыам ыйын 27 (эргэ истиилинэн ыам ыйын 4) күнүгэр Абаҕа нэһилиэгэр Гаврил Данилович уонна Варвара Кузьминична Нохсоровтар дьиэ кэргэннэригэр бастакы оҕонон төрөөбүт. Табалаах алааска көҥүл көччүйэн, ыллаан-туойан, Кыыс Амма ыраас уутугар сөтүөлээн, эт-хаан өттүнэн […]