Журнал Сурунаал

Основной темой одного из ранних текстов олонхо “Өлбөт Бэргэн”, записанного от олонхосута Таттинского улуса Н.Т. Абрамова – Кынат, является сватовство. В отличие от традиционного сватовства якутов, жених не отправляет сватов-суорумньу. Своенравная Айталыын Куо, младшая дочь родоначальника Баай Харахаан Тойона, увидев во сне своего суженого Ого Тулаайаха, сама отправляет к нему родного брата. За это время […]

Иннокентий Васильевич Пухов саха олоҥхотун, фольклорун үөрэппит, хомуйбут биллиилээх учуонай буолар. Түүр-монгуол эпостарын уопсай өрүттэрин, уратыларын, киэҥник – култуураларыгар биир сүрүннэрин үөрэппитэ билимҥэ дьоһун миэстэни ылар.  Гражданскай уонна Аҕа дойду сэриилэр кыттыылааҕа. 1923 с. Пепеляев генерал баһылыктаах халчаак этэрээтин утары сэбилэниилээх этэрээккэ киирсибитэ. Наукаҕа өссө устудьуоннуу сылдьан киирбитэ. Оччотооҕуга кини Иркутскайдааҕы судаарыстыбаннай университет педагогическай факультетыгар нуучча тылын уонна литературатын […]

Хаҥалас улууһун култуураҕа уонна духуобунаска салалтатын редакционнай уонна фондовай отделын үлэһиттэрэ Г.Д. Семенова, Е.Е. Варламова Малдьаҕар олоҥхоһуттарын, олоҥхону айааччыларын, толорооччуларын үөрэтэр-чинчийэр үлэлэрин түмүгүнэн бэлэмнээтилэр.

Оҕо сылдьан кини бэрт тэбэнэттээх этэ. Оннооҕор сибиинньэни айааһыыр, ат өрөҕөтүгэр биирдэ баар буолар харса суох кыысчаан этэ. Күрүө үрдүгэр биир атаҕар дугунан туран, бэрт имигэстик үөһэ салгыҥҥа эргийэ түһээт, төттөрү оннугар тура түһэр кыаҕы Люба эрэ баһылыыра. Киниттэн ураты итини ким да сатаабата. Мэник кыысчаан кэмиттэн кэмигэр дьиэтин таһыгар турар тыаҕа элэстэнэн хаалара. Онно […]

Бүгүн, алтынньы 14 күнүгэр, саха бастакы үөрэхтээх дьахтара, олоҥхоһут, этнограф, ырыаһыт, фольклору хомуйааччы, учуонай,чинчийээччи М.Н.Андросова-Ионова төрөөбүтэ күнэ. Кини силис тардыбыт дойдута — Таатта улууһун Уолба нэһилиэгин Макар Хара аатынан олохтоох бибилэтиэкэтэ — бэлэмнээбит матырыйаалын көрүҥ.

Как объясняет А.Е. Кулаковский, в якутском олонхо небо не сплошное и не ровное. И небо надо считать не трех, восьми и девятиярусным, а просто многоярусным. Формы небеса имеют куполообразные, по окружности или краям сходятся с землей, которая, в свою очередь, по краям постепенно поднимается кверху.Если Нижний мир является прообразом преисподней, то небо – среда обитания […]

Как жители Среднего мира узнают о приближении абаасы? Персонажи абаасы являются одним из основных образов эпоса олонхо. Эпосовед Г.У. Эргис отметил, что эпические абаасы являются «врагами племени айыы». Он предположил, что общий образ абаасы изначально «олицетворял враждебные людям стихийные силы», и только потом «обогатился историческим содержанием». В сюжетах ранних записей олонхо появление абаасы происходит постепенно. До […]

Турцияҕа турок тылын билбэт саха киһитэ олохтоохтор тылларын тамаҕыттан өйдөөн, иннин-кэннин холкутук быһаарсыан сөп. «Эт, балык баар» диэн сурук-бичик суол кытыытынааҕы кафеларга үгүс.  Киэҥ сиринэн тарҕанан, түүр омуктар тылбыт төрдө биир, төрүт култуурабыт майгыннаһар буолан, киһи түргэнник ылынар.    Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Александр Жирков «Мэҥэ тойук» кинигэтигэр түөрт түүр омугун эпическэй айымньытын тылбааһа киирдэ. Кинигэни Александр Жирков «Аан дойду норуоттарын […]

Хас улуус, нэһилиэк аайы төрүт култуура кэрэ эйгэтигэр сыһыаран, оҕону дэгиттэр сайыннарар үтүө үлэһиттэр бааллар. Мария Павловна Афанасьева Сунтаар улууһун Н.М. Родионова аатынан Оҕо дьоҕурун сайыннарар киин Кутанатааҕы филиалыгар фольклорнай бөлөҕү салайар. Кини 1990 с. Дьокуускайдааҕы музыкальнай училищены бүтэрбит. -Кутана оскуолатыгар үлэбин саҕалыахпыттан оҕолору норуот ырыатыгар-тойугар үөрэтэн барбытым. Аҕыйах ыйынан П.Ойуунускай “Эриэдэл Бэргэн бухатыыр“ олоҥхотун  […]

Оҕолорбун кытта Олоҥхо тыйаатырыгар 3-5 саастарыттан сылдьан саҕалаабыппыт. “Улуу Даарын”, “Дьырыбына Дьырылыатта”, “Кыыс Дэбилийэ”, “Хардааччы Бэргэн”, о.д.а. олоҥхолору биһирии көрдүбүт. Афишаны эрдэттэн манаһабыт, билиэт ылан баран, долгуйа кэтэһэбит, үөрэ-көтө испэктээккэ барабыт уонна астына-дуоһуйа көрөбүт. Олоҥхо испэктээгин көрүү куорат оҕолоругар сахалыы эйгэни кэҥэтэр, төрөөбүт тылга умсулҕаны уһугуннарар бэртээхэй ньыма дии саныыбын. Оҕолорум уу сахалыы саҥараллар, ааҕаллар-суруйаллар. […]

РФ үтүөлээх, СӨ норуодунай артыыһа, П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, саха норуотун фольклорун, олоҥхотун, оһуокайын уһулуччулаахтык толорбут, киэҥник сырдаппыт, ыччаты сахалыы кылыһахтаах ырыаҕа-тойукка ахсаабакка уһуйбут учуутал, алгысчыт Гаврил Гавриилович Колесов бу ыйга төрөөбүтэ 90 сылын туолла. Драма артыыһын, конферансье, сахалыы кылыһахтаах ырыаны-тойугу уһулуччулаахтык толорооччу уонна уһуйааччы быһыытынан норуот бүттүүнэ билинэр урааҥхай […]

“Аан дойду дьоно чулуу айымньытынан билиниллибит олоҥхобутугар хоһуйулларыныы, үктээтэххэ маталдьыйбат, охтон баранар мастаах, уолан бүтэр уулаах, ньуура уларыйа турар Орто туруу бараан дойду, билиҥҥи билим бигэргэтэринэн, баар буолбута баара-суоҕа 6 миллиард сыл буолбут! Быһа барыллаан 2,7 миллиард сыллар анараа уорҕаларыгар хайҕанар харахпыт арааран көрбөт быытыкаа биирис (virus) үөскүөҕүттэн олох саҕаланан, кубулуйа уларыйан (evolutio), куйаар кээмэйигэр […]

Биһиги култуурабыт устуоруйатыгар араас түгэн элбэх, олор кэккэлэригэр “Ньургун Боотур” национальнай опера сыанаҕа туруута – бу саха ускуустубатын өрөгөйдөөх чыпчаала. СӨ Национальнай бибилитиэкэтэ “Кэм уонна муусука” диэн бырайыак чэрчитинэн Москубаҕа ыытыллыбыт Саха сирин Күннэрин 65 сылыгар, Марк Жирков 130 сыллаах үбүлүөйүгэр, “Ньургун Боотур” опера турбута 75 сылыгар анаан кэмпириэнсийэ тэрийэн ыытта. Кэпсэтиини ускуустуба үтүөлээх үлэһитэ […]

Тыараһа нэһилиэгэр норуот тылынан уус-уран айымньыта — олоҥхо — бэркэ сайдыбыта. ХХ үйэ ортотугар диэри ситимэ быстыбакка кэлбитэ биллэр. Дьыл-хонук ааспытынан, олох былыргы, эрдэтээҥи олоҥхоһуттар ааттара-суоллара сурукка ситэри киирбэккэ умнуллубут. Онон XIX үйэттэн ыла олорон ааспыт олоҥхоһуттары чинчийии, үөрэтии уонна үйэтитии хайысхаларынан көрөн, сырдатар баҕалаахпыт. Чинчийии Тыараһа олоҥхоһуттарын  олохторун чинчийии ХХ үйэттэн саҕаламмыта. Таатта олоҥхоһуттарын олохторун, […]

Дьааҥы хайаларын тэллэхтэринэн таарыйан эргийэр киирбэт күннээх таас Дьааҥы дьонун олоҥхолоругар саха олоҕо-дьаһаҕа, дьылҕата төрөөбүт дойдутун ытыһын иһигэр уйаланара, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ үгэстэри үйэтитэ айанныыра, үс Дойдуну ааттыыра, куруук сырдык кыайыытын уруйдуура этиллэр. Дьааҥы олоҥхото сайдарын туһугар Манна ааспыт үйэлэргэ элбэх олоҥхоһут үөскээн-төрөөн ааспыт эбит буоллаҕына, билигин саҥа көлүөнэ олоҥхоһуттара, олоҥхо толорооччулара уһуйуллан тахсан эрэллэрэ уран […]

Этнограф, суруйааччы, политсыылынай Вацлав Серошевскай “Якуты. Опыт этнографического исследования” диэн аан дойдуга саха омугун олоҕун билиһиннэрбит кинигэтин II тома тахсыбыта. Олоҥхобут, сахабыт тылын дьылҕатын туһунан биһиги филологическай наука кандидата, П.А. Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата Агафья Еремеевна Захарованы кытта сэһэргэстибит. — Агафья Еремеевна, үлэҕит тахсыбытынан эҕэрдэлиибит. Вацлав Серошевскай туһунан кылгастык ааҕааччыларбытыгар санатыахха эрэ. — Вацлав […]

В наши дни восстанавливается память о певце, поэте и олонхосуте родом из Амгинского района Алексее Агапове. Он сочинял собственные олонхо, записи которых дошли до наших дней и являются наследием якутского фольклора, передает SakhaDay. В 1922 году в селе Болугур Амгинского района в семье олонхосута Григория Агапова и его супруги Евфалии родились близнецы Алексей и Кирилл. […]

Олонхо является образцом устной культуры народа саха. На протяжении многих веков импровизаторы-олонхосуты выработали собственные методы сказывания, позволившие сохранить и передать поколениям ценности поэтической и песенной культуры, которые стали предпосылкой для развития народного и профессионального искусства. Основной целью исследования является изучение эпических песнопений в исполнении потомственного олонхосута А. Г. Агапова по экспедиционным материалам первого исследователя его […]

Намнааҕы П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатынан Олонхо дьиэтин сүрүн үлэтинэн, дьоҥҥо култуура эйгэтин, эстетическэй уонна духуобунай иитиигэ усулуобуйаны тэрийии буолаллар. Олоҥхо дьиэтэ үгэс буолбут норуот айымньытын тарҕатар, сайыннарар аналлаах. Сүрүн болҕомтотун Саха норуотун култууратын нэһилиэстибэтин чөлүгэр түһэриигэ уонна тарҕатыыга уурар. 2022 сыл түмүгүнэн, сорудах туолуута 100% тэҥнэһэр – 10422 киһини хабан, 215 тэрээһин ыытыллыбыт. Олоҥхо дьиэтигэр 17 […]

Билигин дойдубутугар ыһыахтар алгыстара түстэнэр үтүөкэн күннэрэ үүннүлэр. Бу кэмҥэ саха буоларбыт ордук уһуктан, норуоппутугар, төрүт култуурабытыгар чугаһыыр курдукпут. Маннык алгыстаах тэрээһиннэргэ олус үчүгэйдик унаарытан, хаһан да истибэтэх да матыыппытын сыыйан, эдэркээн кыыс сахалыы ыллаан эйээритэрин үгүс киһи сэргии истибит буолуохтаах. Кини ыллаатаҕына, киһи кулгааҕа сымныыр, чуумпуран, санааҥ сылаанньыйар. Саха фольклорун, дэгэрэҥ ырыалары, хомуска матыыптары […]