Журнал

Тыараһа нэһилиэгэр норуот тылынан уус-уран айымньыта — олоҥхо — бэркэ сайдыбыта. ХХ үйэ ортотугар диэри ситимэ быстыбакка кэлбитэ биллэр. Дьыл-хонук ааспытынан, олох былыргы, эрдэтээҥи олоҥхоһуттар ааттара-суоллара сурукка ситэри киирбэккэ умнуллубут. Онон XIX үйэттэн ыла олорон ааспыт олоҥхоһуттары чинчийии, үөрэтии уонна үйэтитии хайысхаларынан көрөн, сырдатар баҕалаахпыт. Чинчийии Тыараһа олоҥхоһуттарын  олохторун чинчийии ХХ үйэттэн саҕаламмыта. Таатта олоҥхоһуттарын олохторун, […]

Дьааҥы хайаларын тэллэхтэринэн таарыйан эргийэр киирбэт күннээх таас Дьааҥы дьонун олоҥхолоругар саха олоҕо-дьаһаҕа, дьылҕата төрөөбүт дойдутун ытыһын иһигэр уйаланара, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ үгэстэри үйэтитэ айанныыра, үс Дойдуну ааттыыра, куруук сырдык кыайыытын уруйдуура этиллэр. Дьааҥы олоҥхото сайдарын туһугар Манна ааспыт үйэлэргэ элбэх олоҥхоһут үөскээн-төрөөн ааспыт эбит буоллаҕына, билигин саҥа көлүөнэ олоҥхоһуттара, олоҥхо толорооччулара уһуйуллан тахсан эрэллэрэ уран […]

Этнограф, суруйааччы, политсыылынай Вацлав Серошевскай “Якуты. Опыт этнографического исследования” диэн аан дойдуга саха омугун олоҕун билиһиннэрбит кинигэтин II тома тахсыбыта. Олоҥхобут, сахабыт тылын дьылҕатын туһунан биһиги филологическай наука кандидата, П.А. Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата Агафья Еремеевна Захарованы кытта сэһэргэстибит. — Агафья Еремеевна, үлэҕит тахсыбытынан эҕэрдэлиибит. Вацлав Серошевскай туһунан кылгастык ааҕааччыларбытыгар санатыахха эрэ. — Вацлав […]

В наши дни восстанавливается память о певце, поэте и олонхосуте родом из Амгинского района Алексее Агапове. Он сочинял собственные олонхо, записи которых дошли до наших дней и являются наследием якутского фольклора, передает SakhaDay. В 1922 году в селе Болугур Амгинского района в семье олонхосута Григория Агапова и его супруги Евфалии родились близнецы Алексей и Кирилл. […]

Олонхо является образцом устной культуры народа саха. На протяжении многих веков импровизаторы-олонхосуты выработали собственные методы сказывания, позволившие сохранить и передать поколениям ценности поэтической и песенной культуры, которые стали предпосылкой для развития народного и профессионального искусства. Основной целью исследования является изучение эпических песнопений в исполнении потомственного олонхосута А. Г. Агапова по экспедиционным материалам первого исследователя его […]

Намнааҕы П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатынан Олонхо дьиэтин сүрүн үлэтинэн, дьоҥҥо култуура эйгэтин, эстетическэй уонна духуобунай иитиигэ усулуобуйаны тэрийии буолаллар. Олоҥхо дьиэтэ үгэс буолбут норуот айымньытын тарҕатар, сайыннарар аналлаах. Сүрүн болҕомтотун Саха норуотун култууратын нэһилиэстибэтин чөлүгэр түһэриигэ уонна тарҕатыыга уурар. 2022 сыл түмүгүнэн, сорудах туолуута 100% тэҥнэһэр – 10422 киһини хабан, 215 тэрээһин ыытыллыбыт. Олоҥхо дьиэтигэр 17 […]

Билигин дойдубутугар ыһыахтар алгыстара түстэнэр үтүөкэн күннэрэ үүннүлэр. Бу кэмҥэ саха буоларбыт ордук уһуктан, норуоппутугар, төрүт култуурабытыгар чугаһыыр курдукпут. Маннык алгыстаах тэрээһиннэргэ олус үчүгэйдик унаарытан, хаһан да истибэтэх да матыыппытын сыыйан, эдэркээн кыыс сахалыы ыллаан эйээритэрин үгүс киһи сэргии истибит буолуохтаах. Кини ыллаатаҕына, киһи кулгааҕа сымныыр, чуумпуран, санааҥ сылаанньыйар. Саха фольклорун, дэгэрэҥ ырыалары, хомуска матыыптары […]

Начиная с 2012 года Научно-исследовательский институт Олонхо СВФУ имени М.К. Аммосова активно участвует в организации Национального праздника Ысыах Олонхо. Ысыах Олонхо, возникший на рубеже двух веков, стал одним из механизмов духовного, культурного единения и развития многонационального народа Республики Саха (Якутия). Проведение масштабных республиканских Ысыахов Олонхо подтолкнуло муниципальные образования, совместно с научными учреждениями республики, к обобщению, […]

Кукушка в современном мировоззрении саха стала приобретать неоднозначный, негативный образ, нежели чем положительный. Но так ли было всегда? Древний образ кукушки на материале якутского олонхо в сопоставлении с алтайскими, хакасскими, шорскими и тувинскими эпическими текстами изучила Львова Сахая Даниловна, старший научный сотрудник-заведующий сектором «Олонховедение». Ею обнаружено и систематизировано пять основных устойчивых формул, содержащих образ кукушки […]

19 июня 2023 года в Реестре Федеральной службы по интеллектуальной собственности РФ зарегистрирована база данных «Наименования богатырских вооружений и снаряжений в якутском героическом эпосе олонхо» (Свидетельство № 2023621982). База данных составлена в процессе научно-исследовательской работы по теме «Эпический памятник нематериальной культуры якутов: текстологический, типологический, когнитивный и историко-сравнительный аспекты» старшим научным сотрудником-заведующим сектором «Лингвофольклористика» Научно-исследовательского института […]

Несколько дней назад завершила перевод Олонхо «Дугуйа Бөҕө» оймяконского сказителя Максима Аммосова, записанного с его уст в 1940 году этнографом и краеведом Сэhэн Боло.Это четвёртый эпос, переведённый мной.Он сильно отличается от переведённых ранее. Ибо это более архаичный вариант сюжета про одинокого богатыря-сироту. Автор, живя далеко в Оймяконе, не испытал сильного влияния традиций, стиля сказителей центральных […]

“Ыһыах Олоҥхо научил меня любить людей», — поделился со своими выводами один из глав поселений на неформальном итоговом обмене мнениями на Оргкомитете Ыһыаха Олоҥхо в Оймяконском улусе. Второй молодой глава сказал, что его обычно инертная мама вдруг стала активисткой и подруг подняла. Видимо, сначала хотела помочь сыну, а потом понесло волной общественного подъема. Так Оймяконский […]

Өймөкөөн улууһугар Олоҥхо ыһыаҕын үөрүүлээх аһыллыытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков этиитэ: — Күндү доҕоттор! Бука барыгытын Олоҥхо ыһыаҕынан эҕэрдэлиибин! Үгүс үйэлэр анараа өттүлэригэр, сүүһүнэн көс сири уҥуордаан, биһиги аймах билэ дьоммут – бороҕоттор, байаҕантайдар, боотур уустара, намнар, онтон хаҥаластар, бүлүү бөлөхтөр – бу өйүмэлээх Өймөкөөн сирин сөбүлээн, ыҥырсан-сирдэтэн кэлэн олохсуйбуттара. Онон […]

Олоҥхо ыһыаҕар кини култуура волонтерунан үлэлии барбыта. Өймөкөөн Томторугар хас да күн иннинэ тиийэн, үлэ бөҕөтүгэр түспүттэрэ: хомуйуу-сууйуу, илдьии-таһыы, оҥоруу-толоруу… Олоҥхотугар анаан бэлэмнэнэр да солото суох сылдьыбыта. Соннук утуйар-утуйбат икки ардынан сынньаммакка да түбүгүрэ сылдьан, ыччат олоҥхоһуттар күрэстэригэр кыттара бу кэлбитин өйдөөн, тиэтэлинэн оҥосто охсон, күөн күрэс буола турар сиригэр тиийбитэ, номнуо улахан аҥаардара олоҥхолорун […]

Өрөбөлүүссүйэ иннинэ уонна сэбиэскэй былаас бастакы сылларыгар Чакырга оһуохайы тэҥэ нуучча хоробуота тэнийэ сылдьыбыт. Хоробуоту таһаарарынан кэрэ куоластаах ырыаһыт, оһуохайдьыт Гаврил Максимович Кузьмин уһулуччу эбитэ үһү. Дэлэҕэ Матыыптыыр диэн хос ааттаныа дуо?! Саввин Николай Егорович-Ороһу эмиэ аатырара. Ороһу өссө лабаххайынан биһиллибит сылгы кылынан устурууналаан, халыҥ маһынан кырыымпа оҥорон, бэркэ оонньуура кэпсэлгэ хаалбыт. Быраата Мэхээ ыһыахха […]

 Мин кинини бэйэтин, хайдах эрэ, олоҥхо персонаһын курдук ылынабын уонна оннук харахпар ойуулаан көрөбүн. Намыын саҥатын, уран тылын-өһүн, сэмэйдик туттан-хаптан сылдьарын, өйө-санаата дириҥин, билиитэ-көрүүтэ киэҥин, дьону кытта сэмэйдик, көрсүөтүк кэпсэтэр, алтыһар сахалыы майгытын иһин. Бэйэтигэр итинник диэбиппэр, күлэн кэбиһэн баран, олус судургутук: «Учуутал буоллаҕым дии!» — диэн хоруйдаабыта. Кырдьык, учуутал үөрэтэр биридимиэтин эрэ нөҥүө оҕоҕо […]

Сурукка тиһиллибит бастакы олоҥхонон “Эрэйдээх-буруйдаах Эр соҕотох” айымньы буолар. Саха уус-уран литературатын бастакы хараҥаччыта Афанасий Уваровскай нуучча академига Отто Бетлингк көрдөһүүтүнэн кылгатан суруйбута.  Бу аан маҥнайгы саха тылынан суруллубут сурук 1848 сыллаахха академик Александр Миддендорф «Сибиир хотугу уонна илиҥҥи өттүгэр айан» диэн кинигэтигэр сахалыы уонна ньиэмэстии тылларынан бэчээттэммитэ. Онтон ити матырыйааллар үс сыл буолан баран, 1851 […]

Оҕо суруйааччыта, фольклорист, тылбаасчыт, Арассыыйа уонна Саха Сирин суруйааччыларын, итиэннэ Арассыыйа суруналыыстарын сойуустарын чилиэнэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Арассыыйа наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх бэтэрээнэ, СӨ учууталларын учуутала, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайына Петр Никифорович Дмитриев-Туутук төрөөбүтэ 85 сылынан Ойуунускай аатынан Литература түмэлэ ахтыы киэһэтин тэрийэн ыытта. “Петр Никифорович Дмитриев 1938 с. бэс ыйын 4 күнүгэр Мэҥэ […]

Былыр олоҥхо кээмэйин хас түүн толороллорунан көрөн быһаарар этилэр. Биир түүн толоруллары кыраларга киллэрэллэрэ. Икки түүн буоллаҕына – ортолорго. Оттон үстэн элбэх хонук олоҥхолонору — бөдөҥнөргө. Хараҥаҕа олоҥхолоноро ордук  В.Л. Серошевскай “Сахалар” диэн кинигэтигэр И.А. Худяков информатора Манчаары: “Ый устата толоруллар олоҥхону билэбин”, — диэн этэрин ахтар. А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй суруйарынан, кыһын сарсыардааҥҥы ууга диэри […]

Максимов Данил Петрович-Тоҥус Дайыыла 1916 сыллаахха Чуона (Садын) оройуонун Туой Хайа нэһилиэгэр төрөөбүт. Омугунан саха аҥаардаах эбэҥки.  Ийэтэ – эбэҥки. Данил Петрович Красноярскай кыраай Тура бөһүөлэгиттэн тэйиччи, Бүлүү өрүс баранар баһын диэки, Сүлүҥдэ күөл чугаһынан тарҕанан олорбут эбэҥки аҕа уустарыттан төрүттээх. Онон кини кэлии киһинэн биллэрэ.  Ол саҕана кинилэр дойдуларыгар улахан сут дьыллар саҕаламмыттар. Бөрөлөр […]