Журнал

Муусука ускуустубатын көмүс пуондатыгар киирбит “Ньургун Боотур” операны композитор Марк Николаевич Жирков уонча сыл чочуйан суруйбута. 1947 сыллаахха Саха автономиятын 25 сылыгар “Ньургун Боотур” драмаҕа олоҕурбут маҥнайгы национальнай опернай испэктээк киэҥ эйгэҕэ тахсыбыта. Испэктээк муусукатын Марк Жирков уонна Генрих Литинскэй суруйбуттара. Ол кэннэ 1957 сыллаахха бу олоҥхо Станиславскай уонна Немирович-Данченко ааттарынан Москубатааҕы  муусука тыйаатырын сыанатыгар […]

Мощное рождение якутского скульптора Николая Чоччасова сопровождалось эпическим гимном Иэйэхсит, призывным топотом жеребенка, будущего богатырского коня, клекотом трехглавого Өксөкү кыыл, в зорких глазах которого отражается мир человека… Первая персональная выставка скульптора Николая Чоччасова смела ранний его имидж как творца всем известных талантливых, веселых и социально чутких городских скульптур. Сам Николай Чоччасов выглядит как глубинный предок […]

На сцене Казахского музыкально-драматического театра им. К. Куанышбаева  г. Астаны после премьеры спектакля «Кыыс Дэбилийэ» театра Олонхо зрители стоя устроили череду оваций, скандируя: «Браво! Молодцы! Уруй-Айхал!». Основатель театра Андрей Борисов вышел в зрительный зал, актеры уселись тут же на авансцене, и начался не запланированный, но очень интересный профессиональный разговор, мастер-класс. Среди зрителей оказались артисты трёх театров […]

Хайа да улууска Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэн ыытыы туһааннаах улуус олоҕор-дьаһаҕар, култууратыгар, эпическэй нэһилиэстибэтин – олоҥхотун уонна олоҥхоһуттарын, кинилэр үйэлэр тухары илдьэ кэлбит үтүө үгэстэрин — сөргүтүүгэ, үйэтитиигэ улахан тирэх буолар. Уус Алдантан саҕаланан Олоҥхо ыһыахтарын чэрчитинэн улуустар бэйэлэрин түөлбэлэрин олоҥхолорун уонна олоҥхоһуттарын үйэтитиигэ араас өрүттээх үлэни көхтөөхтүк ыыталлара биһигини үөрдэр. Маҥнайгы ыһыахтарга маннык улуустар олоҥхоҕо […]

Олоҥхо театрын артыыската Анастасия Алексеева 5 сааһыттан олоҥхолуур. 2015 сылга бэйэтэ «Ураты ураанай дьылҕалаах кыргыһыыга көлүйэр кыыһар кыһыл аттаах Кыыс Урсун удаҕан» диэн олоҥхотун суруйбута. 2020 с. Култуура уонна искусство Арктикатааҕы институтун кыһыл дипломунан бүтэрбитэ. — Анастасия, ааҕааччыларбытыгар бэйэҥ тускунан кэпсии түс эрэ. — Мин Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгиттэн сылдьабын. Олоҥхо толорооччубун уонна Олоҥхо театрын артыыһабын. […]

В научной статье Герасимовой Л.Н. рассматриваются особенности употребления наименований посуды и кухонной утвари в ранних, поздних текстах якутского олонхо и тувинских героических сказаний в сравнении. Автор в результате проделанной работы делает следующие выводы: проанализированные наименования посуды можно классифицировать по изготовленному материалу и по функциональным особенностям; распространенными материалами для изготовления посуды и кухонной утвари являются дерево, […]

200-летие Мархинского улуса современный Нюрбинский улус отметил постановкой олонхо своего земляка Спиридона Васильевича Петрова-Чыычаах «Оҕо Дьулаах Бухатыыр» . Музыкальная драма-олонхо «Оҕо Дьулаах Бухатыыр» , поставленная силами творческой общественности, собрала полный зал Саха театра и принята восторженно. Она мне напомнила колхозную самодеятельность, где мой молодой отец исполнял главные роли богатырей и запевал осуохай. Незаходящее солнце следовало […]

Суруйуунан, кыраайы үөрэтиинэн дьарыктанар дьоҥҥо, син биирдэ эмэтэ да буоллар, үөрүүлээх-көтүүлээх, кыратык эмэтик үйэлээх үтүөнү оҥорбут курдук сананар кэмнэриҥ баар буолаллар. Миэхэ оннук түгэн биллиилээх этнограф, бүтүн саха норуотугар тугунан да сыаналаммат сүдү бэлэҕи хаалларбыт Гавриил Васильевич Ксенофонтов кинигэтин бэчээккэ таһаарыым этэ. СГУ-га үөрэнэр кэмнэрбэр кини билиҥҥи Горнай улууһун сиригэр-уотугар төрөөн-олорон ааспыт Бүөтүр Куолаһап диэн […]

Первая запись Олонхо Первая фонографическая запись якутского пения была сделана в 1902 году. Российский этнограф Владимир Иохельсон записал фрагменты Олонхо «Оҕо-Тулаайах» — «Дитя-Сиротина» от уст сказителя Ивана Петрова. Запись была произведена в урочище Родчево вблизи Среднеколымска. Сегодня отрывки записи Олонхо хранятся в архиве «Пушкинского дома» в Санкт-Петербурге. Олонхо занимает четвертое место в мире по количеству […]

Аммалар Олоҥхо ыһыаҕар былааннаахтык бэлэмнэнэ сылдьаллар. Ыраас ууга сөтүөлүү таарыйа киһи бөҕө тиийэрэ чахчы. Чугаһа да бэрт. Оннооҕор ыраах Өймөкөөҥҥө улуустар бары кэриэтэ тиийбиттэрэ. Ол үтүө күннэри санаан, Томторго ыһыллыбыт ыһыах ыалдьыттара санааларын үллэстибиттэрин Михаил Эверстов устубутун көрүҥ.      Быйыл эмиэ бу курдук дьон дуоһуйар ыһыаҕын аммалар тэрийиэхтэрэ диэн эрэнэбит. Хас да эбийиэктээх, Аал Луук […]

Саха «Ньургун Боотур» олоҥхотун Арассыыйа наукаларын академиятын Уфатааҕы федеральнай чинчийэр киинин историяҕа, тылга уонна  литератураҕа институтун учуонайдара тылбаастаатылар. Аан дойду норуоттарын эпическэй айымньыларын хардарыта тылбаастааһын үлэтэ ЮНЕСКО иһинэн «Аан дойду норуоттарын эпоһа» норуоттар икки ардыларынааҕы бырайыак чэрчитинэн 2014 с. ыла саҕаламмыта бара турар. Ол сылга СӨ Ил Дарханын иһинэн «Олоҥхо» национальнай тэрийэр кэмитиэтин быһаарыытынан «Бичик» […]

СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ, Култуура уонна ускуустуба Аартыкатааҕы үнүстүүтэ, Олоҥхо ассоциацията «Олоҥхолоох айан: ноо!» диэн кыттыгас бырайыактарын чэрчитинэн ыччат десана Таатта, Амма улуустарынан сылдьан кэллэ. Нэһилиэнньэҕэ олоҥхону көҕүлүүр, дьоҥҥо-сэргэҕэ толорон иһитиннэрэр уонна улуус олохтоох олоҥхоһуттарын устан үйэтитэр соруктаах маннык сырыы 2022 сыл сааһыгар бастакытын тэриллибитэ. Онно Бүлүү бөлөх улуустарын кэрийбиттэрэ. Быйыл бу бырайыагынан Бэрэсидьиэн култуураны өйүүр […]

Ил Дархан Айсен Николаев 2023 сыл ыам ыйын 17 күнүнээҕи дьаһалыгар олоҕуран, өрөспүүбүлүкэ үбүлээһининэн, олоҥхо энциклопедията хомуллан-таҥыллан оҥоһуллуохтаах. Бу научнай үлэ 5 томнаах буолар: бастакыта – олоҥхоһуттарга, иккиһэ – олоҥхо сюжеттарыгар, үсүһэ – олоҥхо персонажтарыгар, төрдүһэ – олоҥхо уопсастыбаҕа суолтатыгар, бэсиһэ – олоҥхону билим таһымыгар үөрэтии түмүктэригэр ананыаҕа. Олоҥхоһуттар тустарынан бастакы том номнуо кэлэр 2024 […]

Ким да солооботох, тэпсибэтэх, хаампатах суолунан бастакы барар хаһан баҕарар уустук. Сыралааҕын-сылаалааҕын ааһан, Махатма Ганди эппитинии: «Сначала они тебя не замечают, потом смеются над тобой, затем борются с тобой. А потом ты побеждаешь».   Итинник эндирдээх суолу СӨ норуодунай худуоһунньуга Тимофей Андреевич Степанов ааспыта. Олоҥхону, ойууннааһыны, сиэри-туому улаханнык сэҥээрбэт кэмнэригэр кини, илиитин араарбакка, саха итэҕэлигэр, төрүт култууратыгар, […]

Олоҥхо ыһыаҕа быйыл аммаҕа буолар. Бу ыһыах кэнсиэпсийэтин сүрүн идиэйэлэрин  Клара Кириллина кэпсээтэ: -Эмискэ Күөрэлэ алааска сымара тааска олоҥхоһут Захаров-Чээбий “Ала Булкун” олоҥхотуттан “Саҥарар саҥам сабаҕатын санаан, этэр тылым эгэлгэтин эрдьиэстээн” диэн кэнчээри ыччакка кэриэс-хомуруос тыллара Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн санаата буолар. Биир дойдулаахпыт, биллиилээх публицист, уопсастыбанньык Олег Гаврильевич Сидоров 2016 сыллаахха Платон Алексеевич Ойуунускай туһунан “Жизнь замечательных людей” […]

Ко Дню Олонхо в Якутии представляем интересные данные из фондов Музея письменности СВФУ: первые аудиозаписи якутского языка были зафиксированы в 1902 и 1903 году – записи были сделаны на фонографе экспедицией Владимира Иохельсона на Колыме вблизи села Родчева (территория современного Верхнеколымского района). На дисковом цилиндре сохранилось исполнение якутских олонхо, сказок и камлания шамана. Дисковые цилиндры […]

Олоҥхо күнүн көрсө, Ил Дархан Айсен Николаев олоҥхону толорооччуларга, оһуокай тылын этээччилэргэ, тимир уустарыгар, норуот маастардарыгар анал истипиэндьийэтин туттарда. Үгэс буолбут төрүт дьарыкпытын, култуурабытын илдьэ, сайыннара, тарҕата, уһуйа сылдьааччыларга Ил Дархан ис сүрэҕиттэн махтанна. Кини сайдыы балысханнык барар бу тэтимнээх кэмигэр, күннэтэ уларыйа турар аан дойдуга төрүт култуурабытыгар тирэниэхтээхпитин тоһоҕолоон эттэ. Ол иһин кэнники сылларга бу эйгэҕэ болҕомто […]

Өбүгэм үгэһэ үрдүгүн, өйдөөҕүн, кэрэтин, дириҥин, төһөлөөх миэхэ күүс биэрэрин мин өрүү сөрү диэн сөҕөбүн. Сэмэн Данилов. Олоҥхону оскуола оҕотугар уһуйуу майгы-сигили, өй-санаа, үөрэх-билии сайдыытыгар, сиэрдээх буолууга үөрэтэр-такайар суол буолар. Олоҥхо сүрүн өйдөбүллэрэ биһиги тылбытыгар-өспүтүгэр, сиэрбитигэр-туоммутугар, олохпутугар-дьаһахпытыгар бигэтик сөҥө сылдьаллар. Олоҥхоҕо сырдык күүстэр хараҥа күүстэри утары охсуһуулара уонна кыайыылара, орто-туруу бараан дойдуга дьоллоох, ким да […]

Алтынньы ыйын 29 күнүгэр Опера уонна балет тыйаатырыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа, Алексей Елисеевич Кулаковскай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, ийэ, эбээ уонна хос эбээ Зоя Гаврильевна Попова өрөгөйдөөх 75 сааһын бэлиэтиир дьоро киэһэтинэн Олоҥхо тыйаатырын XVI айымньылаах дьыла арылынна. “Идэм уонна Тапталым –Дьиҥ көмүс тайаҕым!Таҥнарбат, охторбот тирэҕим.Охсууттан охтубат бэйэлээҥ,Олохпун үрдүккэ кынаттааҥ,Кэнчээрим кэскилин арчылааҥ!” диэн Зоя […]

Саха норуота дириҥ силистээх-мутуктаах, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн иһэр баай култууралаах, дьиҥ итэҕэллээх, баай тыллаах омук буоларбытын олоҥхобут толору кэрэһилиир. Саха мындыр өйдөөх омук буоларын өссө биир үтүө уратыбытынан олох бары эйгэтигэр, сүрүннээн айар үлэҕэ, тылга энтузиаст дьоннордоохпут буолар. Ол да иһин, төһө даҕаны араас кэм бүрүүкээбитин иһин, норуот тыынын өллөйдүүр дьонноох буоламмыт, олоҥхобут толоруллара, үөрэтиллэрэ, […]