События / Бэлиэ түгэннэр
«Эдэртэн эйэтин, кырдьаҕастан алгыһын ыл» диэн саха өһүн хоһооно этэринии, настаабынньык-фольклорист, олоҥхону чинчийээччи, бэрэпиэссэр, филологическай билим дуоктара Василий Васильевич Илларионов уонна кини үөрэнээччитэ, Саха Сиригэр геокультурнай сайдыы институтун сүрүн үлэһитэ, уопсастыбаннаһы түмэр «ТҮМҮҮ» бырайыак салайааччыта Сардана Семеновна Брызгалова, научнай-култуурунай экспедицияларын чэрчитинэн, муус устар 20 күнүгэр Дьааҥы улууһун Боронук орто оскуолатын ураһа саалатыгар Дьааҥы Ийэ олоҥхоһута […]
Бу муус устар ый 8-9 күнүгэр Сунтаарга буолбут «Тоҕус оһуордаах түһүлгэҕэ» Кириэс Халдьаайыттан (Томпо) 12 буолан кытынныбыт. Олоҥхо дойдута Сунтаарга сүргэбит көтөҕүллэн, бары үөрэ-көтө айан суолугар туруммуппут. Ыраах айанныыр дьон, саха сиэринэн, Томпоттон тахсар бэлиэттэн саҕалаан, арыылаах алаадьыбытынан сирбитин-уоппутун аһата сырыттыбыт. Сунтаарга олох киэһэ айаннаан кэлбиппит уонна толору хааччыллыылаах интэринээккэ түспүппүт. Сарсыныгар сарсыардаттан ааттаах-сурахтаах Олоҥхо ураһа-дыбарыаһыгар […]
Биһиги Дьааҥыбыт сиригэр ытык ыалдьыттарбытын көрүстүбүт – ХИФУ бэрэпиэссэрэ, наука дуоктара, олоҥхону чинчийбит эпосовед Василий Васильевич Илларионовы итиэннэ СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтин бырайыактары сүрүннүүр отделын салайааччыта Сардаана Семёновна Брызгалованы. Кинилэр көтөн кэлээт, оройуон дьаһалтатын, улуус култууратын салалтатын үлэһиттэрин кытта көрсөн баран, Верхоянскай куораппытыгар Ийэ олоҥхоһуппут Даарыйа Томская-Чаайка анаммыт пааматынньыкка Дьааҥы дьонун кытта үөрүүлээх […]
Үөрэхтээһиҥҥэ уонна наукаҕа туһуламмыт “Сибиир сөбүлэҥэ” диэн эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы ассоциация иһинэн тэриллибит Координационнай сэбиэт оробуочай бөлөҕө Сибиир уонна Уһук Илин норуоттар тылларыгар анаммыт мунньаҕа буолан ааста. Бу мунньахха Бурятия, Тыва, Алтаай, Хакасия өрөспүүбүлүкэтин бэрэстэбиитэллэрэ, уһуйааччылара, учуонайдара кыттыыны ыллылар. Биһигиттэн Ил Түмэн үөрэххэ, наукаҕа, уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева Саха Сиригэр төрөөбүт […]
Мукучуга «Дайан» сынньалаҥ киинигэр А.Д. Макарова аатынан Култуура уонна ускуустуба кэллиэһин төрдүс кууруһун устудьуона Сергей Гаврильев П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылынан, «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхо тутулугар олоҕуран, оскуола оҕолоругар театральнай күрэх көрүҥүнэн «Олоҥхо ойуута» диэн отчуоттуур туруоруутун астына көрдүбүт. Маныаха кыттыыны ыллылар: Н.П. Егоров аатынан Мастаах, И.Е. Левин аатынан Танара орто оскуолаларын, Мукучутааҕы гимназия үөрэнээччилэрэ, «Дэриэбинэчээн» тыйаатыр […]
Тыва Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтэ А.С. Пушкин аатын сүгэр. Бу бибилэтиэкэ пуондата “Мэҥэ тойук” кинигэнэн хаҥаата. «Мэҥэ тойук» диэн кыргыыс, алтаай, баскыыр, тыбаа норуоттарын эпостарын сахалыы тылбааһын хомуурунньуга буолар. Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков түмэн оҥорбута. Кини “Аан дойду норуоттарын эпостара” норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация вице-президенэ уонна Олоҥхо 10 сылын тэрийэр национальнай кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ […]
Олоҥхону тилиннэриигэ, тарҕатыыга, сайыннарыыга сүҥкэн кылааттаах норуот дьокутаата, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков «Олоҥхо энциклопедиятын» бэлэмнээһин уонна таһаарыы боппуруоһугар сүбэ мунньаҕы тэрийэн ыытта. Бырайыак саха норуотун эпическэй култууратын пааматынньыктарын уонна сүрүн өйдөбүллэрин ситимниир ыйынньыгы киэҥ эйгэҕэ таһаарар сыаллаах-соруктаах. Аныгы эпосоведение ситиһиилэрин күөнүгэр олоҥхоҕо дириҥ интэриэһи үөскэтиэхтээх ХИФУ Олоҥхону чинчийэр научнай институтун дириэктэрэ, таһаарыы […]
Биир дойдулаахпыт, ССРС, Саха АССР норуодунай артыыһа, Саха АССР ускуустубатын үтүөлээх деятелэ, бастакынан олоҥхону тыйаатырга сыһыарбыт режиссер, 1957 сыллаахха Москва куоракка “Ньургун Боотур” опера-олоҥхону туруорбут Василий Васильевич Местников быйыл төрөөбүтэ 115 сыла. Онон ситимнээн мэҥэлэр норуот күүһүнэн “Олоҕу уруйдуур олоҥхо тыыннаах тойуга” испэктээк үрдүк таһымнаахтык туруоран көрдөрдүлэр. Майа сэлиэнньэтигэр уонна улууспутугар айымньылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьар уус-уран […]
Сунтаар улууһун Күүкэй оскуолатын учууталлара дойдуга Учуутал уонна настаабынньык, улууспутугар Төрөөбүт тыл сылларынан “Күннээх Күүкэй” диэн хоһоон ааҕааччылар бөлөхтөрүн тэриммиппит. Көҕүлүүр салайааччыбытынан саха тылын уонна литературатын уопуттаах учуутала Ангелина Петровна Евсеева буолар. Тыл сүмэтэ, кэрэтэ, хомоҕойо түмүллүбүт “Ийэ тыл” көҥүл түмсүү таҥан таһаарбыт “Хомуһуннаах тоҕус хоһоонуттан” талан ылан, өйтөн ааҕан, номнуо иккис күрэспитигэр бириистээх миэстэҕэ […]
“Кэскиллээх норуот кэрэхсэбиллээх дьонун кэриэстиир” диэн бөлүһүөк учуонай Авксентий Мординов этиитэ, аҥаардас үбүлүөйтэн үбүлүөйгэ эрэ санаан-ахтан ааспакка, мэлдьи өйбүтүгэр-сүрэхпитигэр илдьэ сылдьан, араас хайысхалаах тэрээһиннэри тиһигин быспакка ыытарга ыҥырар ис хоһоонноох буоллаҕа эбээт. Сунтаардар онно холобур буолардыы, саха дэгиттэр талааннаах киһитэ Сергей Зверев-Кыыл Уола 1948 сыл муус устар 9 күнүгэр Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бочуоттаах грамотатын […]
Муус устар 7 күнүгэр Таатта улууһун Уолба нэһилиэгэр быйыл саха төрүт үҥкүүтэ – оһуохай – Арассыыйа норуоттарын 100 бастыҥ култуурунай нэһилиэстибэтин ахсааныгар киирбитин бэлиэтээн, оскуолалар икки ардыларыгар аан маҥнайгытын «ОҔО СААС КҮННЭЭХ ОҺУОХАЙА» диэн оҕолорго оһуохай күрэҕэ буолла. Тэрийээччилэринэн Уолбатааҕы И.Слепцов аатынан Норуот айымньытын киинэ, улуустааҕы Норуот айымньытын дьиэтэ, улуустааҕы Үөрэх салалта буоллулар. Куонкуруска […]
Нам улууһугар сылын аайы, үгэс быһыытынан, нэһилиэктэр икки ардыларыгар уус-уран самодеятельность фестивала ыытыллар. Быйыл 4 түһүмэҕинэн барда. Олортон биирдэстэрэ – фольклорнай дьүһүйүү уонна олоҥхону биирдиилээн толоруу. П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатынан Олоҥхо дьиэтэ Лиэнскэй нэһилиэк талааннаах уонна баҕалаах ыччат дьонун, көхтөөх олохтоохторун түмэн, Нам улууһун өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр олоҥхоһута, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Бэдьээлэ «Тараҕана сайылыга» тойугунан фольклорнай […]
Эҥэ нэһилиэгин биир биллэр олоҥхоһута Даарыйа Андреевна Томская-Чаайка муус устар 6 күнүгэр төрөөбүтэ 110 сылын туолла. Даарыйа-Чаайка үйэтин тухары Оһохтоох диэн сиргэ олорбута. Сүөһү көрүүтүгэр үлэлээбитэ. Былыр Дьааҥы сиригэр Уус Алдантан дьон кэлэн олохсуйбута диэн кэпсииллэр. Ол иһин манна Бурцевтар диэн араспаанньа баар буолбут буолуохтаах. Бадаҕа, ол кэлбит дьон олоҥхолоро манна тарҕаммыт. Ол […]
Мэҥэ Хаҥалас улууһун биллэр фольклориһа, Москубаҕа саха култууратын уонна литературатын күннэрин икки төгүллээх кыттыылааҕа, Ульяновскай уонна Москуба куораттарга ыытыллыбыт Бүтүн Сойуустааҕы көрүү лауреата, Мэҥэ уонна Мөҥүрүөн нэһилиэктэрин Бочуоттаах гражданина, «Мэҥэ Хаҥалас улууһугар култуура уонна искусство сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ хаһаайына, сыана бэтэрээнэ Афанасий Никифорович Протодьяконов 85 үбүлүөйдээх сааһыгар анаммыт улуустааҕы биирдиилээн толорууга тойук күрэҕэ Балыктаахха буолан […]
Бүгүн, ол эбэтэр муус устар 6 күнүгэр, Ийэ олоҥхоһут аатын ылбыт Дарья Томская-Чаайка төрөөбүтэ 110 сылын туолла. Бу кэрэ бэлиэ даатанан сибээстээн, Чаайка төрөөбүт күнүн дойдутугар, Үөһээ Дьааҥы улууһугар, Олоҥхо күнүнэн биллэрдилэр. Итиэннэ муус устарга Олоҥхо ыйа ыытыллар буолла. Ол чэрчитинэн муус устар 18 күнүгэр олоҥхоҕо аналлаах научнай-практическай кэмпириэнсийэ тэриллиэҕэ. Чаайка аатын үйэтитиигэ бырайыак […]
Олоҥхо тыйаатыра Бүлүү улууһун Халбаакытыгар тиийэн, «Тускул» сынньалаҥ киинигэр Николай Шамаев-Чопчухаан «Дьорҕостой Бэргэн» олоҥхотун куукулаларынан туруоран көрдөрдүлэр. «Дьорҕостой Бэргэн» олоҥхоттон испэктээги туруоруу Олоҥхо тыйаатыра Бүлүү улуустарынан «Олоҥхо дьиэлэрин ситимин тэрийии» диэн сырыытын чэрчитинэн тэрилиннэ. Испэктээги Гаврил Менкяров туруорда. Куукулалары «Тускул» СК иһинэн үлэлиир Надежда Яковлева салайааччылаах «Утум ситимэ» иистэнньэҥнэр түмсүүлэрэ тикпитэ. Түмсүү көхтөөх кыттыылаахтарынан Марфа […]
Муус устар 8-9 күннэригэр Сунтаар бөһүөлэгэр тойуксут, оһуокайдьыт, олоҥхоһут, үҥкүүһүт, РСФСР уонна Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Сергей Афанасьевич Зверев-Кыыл Уолун талааныгар сүгүрүйэн, “Тоҕус оһуордаах түһүлгэ” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэс тэриллэр. Күөн күрэс аата да этэринии, 9 хайысханан куонкурус ыытыллар: тойук, олоҥхону толоруу, оһуокай, норуот ырыата, уус-уран ааҕыы, төрүт дорҕоон, национальнай […]
Первый заместитель Председателя Государственного Собрания (Ил Тумэн) Республики Саха (Якутия) Александр Жирков 3 апреля провел рабочее совещание по вопросу подготовки и издания «Энциклопедии Олонхо» с участием авторского коллектива проекта, сообщает пресс-служба Ил Тумэна. В совещании приняли участие Василий Илларионов, профессор кафедры фольклора и культуры ИЯКН СВ РФ СВФУ, доктор филологических наук, главный редактор, Руслан Анисимов, директор НИИ Олонхо СВФУ, […]
Ааспыт өрөбүлгэ Олоҥхо театрын туруоруутугар «Хардааччы Бэргэн” испэктээккэ сылдьан, олус улахан дуоһуйууну, астыныыны ыллым. Өтөрүнэн буолбатах өрө көтөҕүллүүгэ уйдаран, санаабын үллэстэ охсорго тиэтэйдим. Бастатан туран, испэктээк элбэх киһи үлэтэ буолара биллэр. Тыыннаах доҕуһуолтан саҕалаан, уота-күөһэ, декорацията — барыта олус табыллыбыт, ымпыгар-чымпыгар тиийэ толкуйдаммыт, сцена кыаҕа толору туһаныллыбыт. Дьиэ-уот ис бараана, айылҕа көстүүтэ диэн суох, оонньуу — […]
Биһиги мындыр омукпут. Дойдуга дьалхааннаах кэмнэр тирээтэхтэринэ, былааһы үөҕэ-этэ дуу, аахса-атааннаһа дуу сылдьыбакка, духуобунас өттүн өрө тутар үгэстээхпит. Аҕа дойду сэриитин да сылларыгар ырыа-тойук тохтооботоҕо. 1943 с. “Ньургун Боотур” музыкальнай драманы толору саалаҕа сүүс төгүл көрдөрөннөр, онтон киирбит үбү тааҥка оҥоруутугар ыыппыттара. Оттон 90-с сыллар урусхалын, ыһыллыытын-тоҕуллуутун сахалар улахан сүтүгэ, ыарыыта, охсуута суох судургутук аһарбыппыт. […]